Zindelijkheidstraining: zindelijk worden doe je zo

De gemiddelde leeftijd waarop ouders beginnen met het zindelijk krijgen van hun kinderen is 2-3 jaar: als ze peuter zijn. Het kan echter al eerder! Eindelijk van de luiers af. Het klinkt misschien nog als een utopie, maar is het dat ook? Eerst geven we uitleg over wat zindelijkheid precies inhoudt, daarna geven we handige tips voor een succesvolle zindelijkheidstraining.

Wat is zindelijkheid precies?

Zindelijkheid betekent dat kinderen in staat zijn aan te voelen en te controleren wanneer ze moeten poepen of plassen. Ze laten het dan niet meer zomaar los, maar houden hun behoefte bewust op tot ze op het potje of de wc kunnen gaan.

Vanaf welke leeftijd worden kinderen gemiddeld zindelijk?

Vaak worden kinderen overdag zindelijk tussen de twee en vier jaar: de peuterleeftijd. In sommige gevallen gaat het min of meer automatisch, bijvoorbeeld omdat ze op het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal zien dat andere kindjes op de wc plassen en poepen. Dit gedrag nemen ze dan over. Het kan echter ook zo zijn dat je zelf aan de slag moet met een zindelijkheidstraining, waarover later meer.

Wanneer zijn kinderen ’s nachts ook zindelijk?

Het uitdoen van de luier overdag kan synchroon lopen met de nachtelijke zindelijkheid, maar dit hoeft niet. Soms duurt het iets langer voor ze dan ook droog blijven. De gemiddelde leeftijd is tussen drie en vier jaar, sommige kinderen doen er iets langer over.

Wat is zindelijkheidstraining?

Zindelijkheidstraining is het bewust tijd en ruimte vrij maken om je kindje van de luier af te krijgen. Wist je dat dit volgens sommige deskundigen al vanaf de babyleeftijd zou kunnen? Daarom staan hieronder drie verschillende soorten trainingen: voor baby’s, dreumesen en peuters. Omdat elke groep zijn eigen behoeften heeft.

Zindelijkheidstraining voor baby’s

Zindelijkheidsstraining voor baby’s noem je eigenlijk ook wel babyzindelijkheidscommunicatie (BZC). Het is op deze leeftijd natuurlijk nog geen echte training, zoals bij oudere kinderen, maar inspelen op de behoefte van je baby: herkennen dat hij moet poepen of plassen aan de signalen die hij afgeeft. Hij is dus gebaseerd op communicatie tussen ouder en kind. Anders dan onderstaande methoden waarbij je je kind actief probeert iets te leren.

Deze methode, gebaseerd op hoe het in Afrika, Azië en Zuid-Amerika al jaren gaat, is vooral geschikt voor moeders die thuis zijn met de kinderen en alle aandacht aan hun baby kunnen geven.

Hoe pak je babyzindelijkheidscommunicatie aan?

Het idee is niet dat een baby zelf naar het potje kruipt om erop te gaan, maar dat de moeder (of vader) inspeelt op de signalen en het kindje tijdig op een potje zet. Zo leren ze na verloop van tijd hun behoefte ophouden tot ze op hun potje zitten. Je kunt hier bijvoorbeeld een signaal aan koppelen, zodat je kindje met je kan communiceren, maar er zijn meer mogelijkheden om te ontdekken wanneer je baby moet poepen of plassen:

• Noteer eens wanneer je kindje plast of poept (als je bezig bent met de training). Je zal zien dat er een patroon in zit.
• Kijk goed naar de lichaamstaal.
• Zorg ervoor dat poepen en plassen op het potje een gewoonte wordt voor je kindje.

Het voordeel van de babyzindelijkheidscommunicatie is dat je veel minder luiers nodig hebt (en dus minder afval produceert), je kindje zelfvertrouwen krijgt omdat zijn ouders hem goed begrijpen en dat je na een paar jaar geen zindelijkheidstraining meer hoeft te doen.

Zindelijkheidstraining voor je dreumes

Zeker bij jonge dreumesen heeft het weinig zin om een heel stickersysteem in te stellen ter beloning. Net als bij baby’s is het vooral raadzaam dat jij je kindje leert begrijpen. Wanneer moet hij plassen en poepen? Zet hem uit jezelf eens op het potje als je denkt dat het moment daar is. Verder kan je de manier volgen zoals hierboven beschreven. In plaats van signalen kun je nu een bepaald woord afspreken en gebruiken, zodat je dreumes het leert aangeven wanneer de nood hoog is. Met een beetje geluk ben je voor zijn tweede van de luiers af!

Je kan ze ook spelenderwijs een potje aanbieden. Zeker in de zomer: luier uit en lekker laten gaan. Dan gaat het zindelijk worden soms heel snel. De ideale leeftijd om te starten met zindelijkheidstraining ligt bovendien tussen de achttien en twintig maanden.

Zindelijkheidstraining voor peuters in 10 simpele stappen

Om zindelijkheid bij peuters te trainen kan je de hierboven beschreven methode ook weer toepassen. Het voordeel is dat je geen beloning aan de zindelijkheid hangt en dat hij vanzelf naar de wc leert gaan – waar het uiteindelijk in de kern om draait.

Ook kan je een specifieke zindelijkheidstraining volgen, zoals hieronder beschreven.

Wacht tot je peuter zelf aangeeft dat hij moet poepen of plassen

Door te wachten op het moment dat je kind zelf aangeeft klaar te zijn voor zijn zindelijkheid, heb je de meeste en snelste kans van slagen. De interesse is er dan en hij is sneller bereid om te plassen op een potje of op de wc. Diezelfde interesse zie je ook terugkomen in de poep- en plashumor die ook typisch is voor de peuterleeftijd.

Let op: het is de bedoeling dat je kindje dit aangeeft voor zijn vierde verjaardag. Zodra hij naar de basisschool gaat, moet hij zindelijk zijn.

Begin met de zindelijkheidstraining op een rustig moment

Zoals met veel grote stappen in het leven van je kind (denk aan de overgang van ledikant naar peuterbed) is het ook verstandig de zindelijkheidstraining te starten op een rustig moment. De doorstroming naar een nieuwe groep op het kinderdagverblijf, een verhuizing, geboorte of andere bron van onrust in zijn leven helpt namelijk meestal niet om je peuter zindelijk te krijgen. Zijn aandacht ligt immers heel ergens anders.

De zomervakantie is daarentegen ideaal. Een paar weken rust, lekker weer en de mogelijkheid om rond te lopen zonder luier terwijl je een potje in de tuin zet. Je merkt snel genoeg of je kindje hierin meegaat.

Neem je kind zelf mee als je naar de wc gaat

Neem je kindje mee naar de wc en vertel wat je doet. ‘Mama moet even plassen.’ Zo leren ze het woord koppelen aan de bezigheid en zien wat je doet: plassen, afvegen, doortrekken, handen wassen en handen drogen. Al is het niet onverstandig hier al mee te beginnen voor de peutertijd. Zo leren ze vooraf al hoe het allemaal werkt en weten ze niet beter dan dat jij je behoeften op de wc doet. Goed voorbeeld doet hopelijk goed (en snel) volgen.

Zet en potje neer naast het toilet

Behalve dat je je peuter meeneemt naar de wc, kan je ook een potje neerzetten als onderdeel van de zindelijkheidstraining. Hij kan dan zelf naast je komen zitten. Peuters zijn namelijk ook veel bezig met imitatie van hun ouders en leren op die manier van alles. Misschien plast of poept hij niet direct, maar dat kan wel vanzelf komen.

Lees samen boekjes over zindelijk worden

Probeer je kind eens op de wc te zetten als je denkt dat hij moet plassen

Dit borduurt eigenlijk voort op de Babyzindelijkheidscommunicatie. Je speelt in op de behoeften van je peuter. Bovendien leert hij hiermee zelf ook beter herkennen welke gevoelens en signalen er horen bij plassen. Waar je aan herkent dat je kind misschien moet? Wiebelen, benen bij elkaar drukken of een wat benauwde uitdrukking op zijn gezicht. En wie weet kan hij het al zelf vertellen!

Trek je peuter makkelijke kleding aan

In de periode dat je bezig bent met de zindelijkheidstraining schiet het echt niet op als je eerst nog een rits of lastige knopen moet losmaken. Ten eerste gebeuren daardoor soms onnodige ongelukjes en ten tweede sta je zelf ook onhandig te prutsen terwijl je kind nú moet plassen. Trek dus vooral leggings aan met een jurkje, treggings of broeken met een elastische band.

Zorg voor een consequente, dagelijkse routine

Als het plassen (of zitten) op een potje of het toilet een dagelijkse routine wordt, gaat je kind er vanzelf aan wennen. Net zoals je trek krijgt op de momenten dat je normaal gesproken zou eten, als je dat maar vaak genoeg op dezelfde momenten doet. Of je slaperig voelen als het bedtijd is. Kies dus voor vaste momenten om even te gaan plassen: na het slapen, na het eten en wanneer hij het zelf aangeeft. Vraag je oppas ook om dit toe te passen, des te eerder is jullie peuter zindelijk.  

Koop luierbroekjes

Ga plassen voor vertrek

Dit overkomt je vaak maximaal één keer: als je vergeet te plassen voor vertrek, in de file raakt met een peuter die uitgerekend op dat moment heel erg nodig moet en je afvraagt of jullie de vluchtstrook op tijd zullen halen, leer je meteen een stressvolle les. Bij de zindelijkheid komt dus ook een nieuwe stap kijken in jullie vertrek: altijd even proberen.

Neem extra kleding mee

Mocht er een keer een ongelukje gebeuren, geen probleem. Hoe minder belangrijk je dit moment maakt, des te minder druk je peuter zal ervaren om het goed te doen. Zindelijkheid gaat nu eenmaal meestal niet in een dag tijd en een extra set kleding is dan zeker geen overbodige luxe.

Belonen bij zindelijkheid?

Je kan ervoor kiezen om je kindje een stickerkalender te geven. Bij elke keer dat hij zelf naar de wc gaat, krijgt hij een sticker en bij een volle kalender gaan jullie iets leuks doen. Of je hiervoor kiest, ligt volledig aan jullie opvoeding. Bij de een past het wel, de ander vindt het niks.

Soms kan het je peuter net dat zetje geven dat hij nodig heeft om meer motivatie te vinden voor zijn zindelijkheid. Dit werkt vaak wel op de kortere termijn.

Welke hulpmiddelen kan je gebruiken bij de zindelijkheidstraining?

Potje

De meeste kinderen beginnen op een potje. Dat geeft nog een gevoel van veiligheid. Tegenwoordig is het aanbod heel groot. Je kan kiezen voor simpel of spectaculair, zoals deze ‘troon’ die muziek voor je afspeelt zodra je er je behoefte op doet. Maar een potje van IKEA of Hema is net zo handig (en een stuk goedkoper). Bijkomend voordeel: het potje van IKEA heeft een apart inzetbaar bakje dat je los kan schoonmaken én een antisliprand.

Brilverkleiner

Om te voorkomen dat je kind ‘door de bril zakt’ zijn er speciale verkleiners te koop: de randen zijn zachter en ronder, de billen kunnen er met geen mogelijkheid doorheen zakken en goede brilverkleiners hebben een antisliprand. Ook deze kan je trouwens kopen bij IKEA voor een klein prijsje, als je er dan toch bent.

Krukje

Op zich geen noodzaak, maar het is wel prettig om een krukje in huis te hebben. Ten eerste kunnen ze dan zelf de wc op klimmen (in deze fase geen overbodige luxe, aangezien ze alles zelf willen doen) en bovendien na afloop hun handen wassen bij het fonteintje.

Speciale handzeep

Een goede hygiëne is belangrijk, dat weten we allemaal. Maar kinderen hebben daar niet altijd een boodschap aan. Denk maar eens aan het drama rondom tandenpoetsen, haren wassen en in bad gaan. Zeker na een toiletbezoek moeten de handjes weer schoon worden. Maak het leuker door een speciale zeep neer te zetten óf de zeep te verpakken in een speciaal navulbaar pompje.

Waterdichte matrasbeschermer

Zeker wanneer je ook tijdens de nachten gaat trainen op zindelijkheid, is een waterdichte matrasbeschermer een must! Anders sta je met de slaap nog in je ogen te poetsen op het matras en echt fris is het sowieso niet. Plast je kindje wel in bed? Maak het matras dan schoon met soda.

Helpen wasbare luiers om je kindje sneller zindelijk te krijgen?

Ja. Wanneer je kindje vanaf de geboorte wasbare luiers draagt, is hij gemiddeld eerder zindelijk dan als je kiest voor wegwerpluiers. Ook zijn deze luiers milieuvriendelijker en in totaliteit goedkoper, dus het is de overweging waard.

Waarop moet je letten als je kindje zindelijk is?

Iets waarop je je nog weleens verkijkt als ouder, is het moment dat ze daadwerkelijk zindelijk worden. Een enorme mijlpaal natuurlijk, maar meteen ook een bron van nieuwe stress:

• Ga je winkelen? Vaak zijn de fatsoenlijke openbare toiletten heel schaars! Laat je kindje dus vooraf plassen en hou de lokale Hema altijd binnen een straal van een paar honderd meter.
• Las onderweg plaspauzes in. Zeker bij langere afstanden is het niet onverstandig om bij een tankstation te stoppen en daar even ‘te proberen’. Ook als ze zeggen niet te hoeven plassen, is de kans groot dat ze toch moeten.
• Geef kinderen niet te veel te drinken rondom de spits. Dat komt er namelijk allemaal weer uit en als je per ongeluk in de file raakt, heb je een groot probleem. Je komt namelijk niet zomaar even de weg af.
• Neem altijd luiers mee als je kindje nog niet zolang zindelijk is. In geval van nood gewoon die luier aantrekken en daarin laten plassen. Wat je ook niet moet vergeten is een setje extra kleding.
• Waarschijnlijk overbodig, maar zindelijk zijn betekent natuurlijk niet dat het altijd goed gaat. Hou daar rekening mee en maak er geen groot probleem van als ze een ongelukje hebben.

Help! Mijn kind wordt niet zindelijk

Waarom worden sommige kinderen niet zindelijk?

In sommige gevallen kan je kindje misschien nog niet zindelijk worden door een medische oorzaak. Denk dan aan diabetes of een blaasontsteking. Maar welke problemen zijn er nog meer?

• Angst – Sommige kinderen vinden plassen of poepen eng. Misschien hebben ze een keer iets vervelends meegemaakt? Of voelen ze de druk om te presteren? Daarnaast kan het razende geluid van een doorspoelende wc ook spannend zijn. Sommige kinderen houden daar niet van. Probeer te achterhalen waar de oorzaak ligt en hoe je die samen kunt aanpakken.
• Spanning – Vaak zie je ook dat kinderen in spannende situaties een snellere terugval hebben. Bijvoorbeeld in de decemberperiode, bij de komst van broertje of zusje, een verhuizing, als ze net naar de basisschool gaan. Ook ruziënde ouders of een scheiding kunnen invloed hebben op de zindelijkheid. 
• Te veel afleiding – Kinderen met AD(H)D of andere concentratieproblemen kunnen niet altijd de aandacht verleggen naar het plassen of poepen. Ze zijn snel afgeleid door andere zaken en denken er dan niet tijdig aan om naar de wc te gaan. De beste begeleiding is om hen dan rustig aan de hand mee te nemen naar het toilet. Je ziet als ouder namelijk vaak wel dat ze bijna moeten plassen (wiebelen, onrust, met hun benen tegen elkaar knijpen).

Wat als je kleuter nog niet zindelijk is als hij naar de basisschool gaat?

De Algemene Onderwijsbond raadt basisscholen af om onzindelijke kinderen toe te laten. In principe heb je ook een jaar uitstel, omdat de leerplicht pas bij 5 jaar begint. En zolang het geen medische oorzaak heeft, heb je als ouders dus de ‘taak’ om je kind tijdig te leren plassen en poepen op de wc. Vergeet ook niet dat ze op veel scholen ook hun eigen billen moeten kunnen afvegen in groep 1. Dus met alleen zindelijkheid ben je er nog niet. 

Plaswekker

Als je kindje echt niet zindelijk wordt gedurende de nacht, kan je overwegen een plaswekker aan te schaffen. Kinderen krijgen dan een broekje aan waaraan een alarm gekoppeld is. Zodra hij plast, gaat het alarm af en op die manier ontwikkel je bewustzijn.

Luiers voor grotere kinderen

Soms is het niet anders en heb je luiers nodig, ook als je kind al ouder is dan acht jaar. Voor deze leeftijdscategorie kan je speciale luiers aanschaffen, zoals DryNites (8-15 jaar).

Zindelijkheid is dus al te stimuleren vanaf de babyleeftijd en te trainen vanaf een maand of 18-20. Of het ook lukt, is afhankelijk van meerdere factoren: of je kindje klaar is om te gaan plassen op het potje, er geen medische oorzaken zijn en angst geen rol speelt. Bij peuters kan je het bovenstaande stappenplan toepassen om hen te helpen zindelijk te worden. Vanaf welke leeftijd beginnen jullie met zindelijkheidscommunicatie of trainen?

Dit artikel bevat een of meerdere affiliate links. Van elke aankoop die je doet via deze link(s) krijgen wij een klein percentage. Jij betaalt hiervoor uiteraard niets extra’s, maar je helpt ons een klein handje. Daarbij doen we regelmatig een donatie aan goede doelen als De Voedselbank, het Alzheimer Fonds of KWF. Mocht je dus een aankoop doen, dan willen we je hierbij heel graag bedanken!