Wat is hoogbegaafdheid nu eigenlijk?

De vooroordelen over hoogbegaafdheid.

‘Ben je hoogbegaafd? Oh, lekker makkelijk, hoef je niet veel te doen op school!’ ‘Zo, jij haalt zeker alleen maar tienen dan!’ ‘Laat me raden… je zit op een schaakclub?’ De vooroordelen over hoogbegaafdheid zijn niet van de lucht. Ik, als hoogbegaafde, weet er alles van. En nee, ik draag geen bril, heb niet drie universitaire studies gedaan en kan niet schaken. Toch ben ik hoogbegaafd.

Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid is een complex begrip. Veelal wordt ‘een IQ van >130’ als definitie aangehouden. Dit kun je aantonen met een IQ-test, en is dan ook het enige onderdeel van hoogbegaafdheid dat meetbaar is. Experts vinden echter dat hoogbegaafdheid meer is dan dat: het is een combinatie van hoge intelligentie, creativiteit en doorzettingsvermogen. Dat is natuurlijk een stuk lastiger meetbaar. Want wanneer ben je dan hoogbegaafd?

Onderpresteren en faalangst

Bijkomend probleem is dat veel hoogbegaafden onderpresteren. Bijvoorbeeld door een lesaanbod dat niet aansluit bij het niveau en het denkvermogen. Hoogbegaafden denken vaak snel, slaan hierbij soms stappen over, of hebben een andere logica dan gemiddeld. Het leren in stapjes, zoals dat op de basisschool en middelbare school wordt aangeboden, past hen vaak niet goed. Topdown leren, waarbij je eerst het doel verkent en van daaruit stappen maakt, is in ons onderwijs dan weer niet doorgaand, maar past beter bij hoogbegaafden.

Ook hebben veel hoogbegaafden last van faalangst. Dit wordt nog eens aangewakkerd door het feit dat ze gewend zijn dat ze dingen snel kunnen en snappen. Als iets dan niet lukt (bijvoorbeeld: veters strikken) haken ze snel af. Veel hoogbegaafden zijn niet gewend voor iets te oefenen of moeite te doen, iets wat je juist wel nodig hebt in het leven.

Zes types hoogbegaafde leerlingen

Tot slot ontdekten onderzoekers Betts en Neihart dat er verschillende types hoogbegaafde leerlingen zijn. Je kunt ze globaal onderverdelen in zes profielen:

• de zelfsturende autonome leerling
• de succesvolle aangepaste leerling
• de autonome creatieve leerling
• de onderduikende leerling
• de risicoleerling
• de dubbel bijzondere leerling

Het kan heel verhelderend zijn om te bedenken dat niet alleen het kind voorin de klas dat altijd zijn vinger als eerste opsteekt hoogbegaafd zou kunnen zijn, maar ook de leerling achterin die liever met propjes gooit en omgedraaid op zijn stoel zit. ‘De hoogbegaafde’ is dus nog niet zo makkelijk te herkennen.

Als je vermoedt dat je hoogbegaafd bent

Als je vermoedt dat je hoogbegaafd bent, of je kind hoogbegaafd is, sla je waarschijnlijk eerst aan het googelen. Er zijn online veel lijstjes te vinden met kenmerken en er zijn zelfs online IQ-tests. Het moge duidelijk zijn dat deze niet wetenschappelijk verantwoord zijn, maar ze kunnen je soms wel op het juiste spoor brengen. Als je vermoedens verder aangewakkerd zijn, is het goed om een specialist op het gebied van hoogbegaafdheid in te schakelen, om te kijken wat er nodig is. Zowel voor kinderen als voor volwassenen zijn deze door het hele land te vinden. De website van Stichting iQ+ biedt veel informatie en een kaart met specialisten in elke provincie.

Identiteitscrisis

Zelf weet ik niet beter dan dat ik hoogbegaafd ben, op zesjarige leeftijd is dit bij mij uit onderzoek gebleken. Ik mocht een klas overslaan, maar verder veranderde er niet veel qua onderwijs. Ik heb me zoveel mogelijk geprobeerd aan te passen aan mijn klasgenoten en wilde graag ‘normaal’ zijn, wat later best nog voor een identiteitscrisis heeft gezorgd. Pas sinds ik zelf hoogbegaafde kinderen heb kan en wil ik accepteren dat ik ook hoogbegaafd ben. Dat dit mijn leven beïnvloedt, en soms relaties met anderen in de weg staat. Dat ik soms anders denk dan anderen.

Gelukkig is er in de loop der jaren in het onderwijs veel veranderd. Ook mijn kinderen hebben klassen overgeslagen, mijn dochter is zelfs vervroegd ingestroomd op de basisschool. Er zijn plusklassen op school, er wordt intern doorgetoetst, en mijn kinderen bezoeken externe plusklassen. Hier ontmoeten ze ontwikkelingsgelijken, wat hun zelfbeeld ten goede komt. Hoogbegaafdheid blijft complex en het is soms zoeken, maar het is wel fijn dat er steeds meer kennis over is.

Dus nee, wij halen niet alleen maar tienen op school, en kunnen ook niet allemaal schaken. Wij hoogbegaafden zijn eigenlijk best normale mensen. Die soms een beetje anders denken dan de rest, maar ach, als iedereen hetzelfde zou zijn zou het ook maar saai worden!

Ik ben Lisette, 35 jaar, moeder van drie kinderen. Op mijn blog www.lisetteschrijft.nl kun je meer informatie en ervaringsverhalen over hoogbegaafdheid vinden.

Afbeelding, Africa Studio – Shutterstock