Als kersverse moeder van mijn eerste dochter had ik een vrij uitgesproken mening over opvoeden in het algemeen. Een beetje zoals veel mensen die net beginnen: jij zou het allemaal anders en vooral beter gaan doen. Zo vond ik ook iets van kindgericht opvoeden – mijn mening was doordrenkt met vooroordelen. Inmiddels weet ik wel beter. Daarom besloot ik verschillende vooroordelen te verzamelen en die te weerleggen met (soms wetenschappelijke) onderbouwingen. Ik ben benieuwd welke jij herkent (en welke meningen jij deelt of deelde).
Vooroordelen over kindgericht opvoeden
Kindgericht opvoeden betekent dat je nooit nee zegt
Een van de grootste vooroordelen die je hoort wanneer je vertelt dat je kiest voor een kindgerichte opvoeding, is dat je dan waarschijnlijk nooit nee zegt tegen je kinderen (en dat ze als halve anarchisten gewoon lekker doen waar ze zelf zin in hebben). “En dat is precies wat mis is met deze samenleving.”
Toch klopt hier niks van. Neem positief opvoeden, als voorbeeld van een kindgerichte opvoeding. Het woord positief in deze term staat voor een positieve benadering van je verwachtingen. Anders gezegd: je vertelt je kind wat je van hem verwacht. Dus in plaats van benoemen dat we die gympies niet aantrekken, vertel je dat we in de regen gaan wandelen en de gymschoenen dus in de kast laten staan. Dat is allesbehalve grenzeloos. Je geeft alleen andere woorden aan je wensen en bent duidelijker naar je kind toe, waardoor ze beter begrijpen wat van hen verwacht wordt.
Ouders beslissen helemaal niets meer
“Wil je een blauw of groen shirt aan?”
“Gaan we lopend of met de fiets?”
“Vind je het fijn om langs oma te gaan of zullen we een andere keer langsrijden?”
Voor sommigen lijkt het of ouders, vanuit die kindgerichte opvoeding, geen enkele keus meer kunnen maken voor hun kinderen. Enig leiderschap ontbreekt. Misschien gebeurt het inderdaad weleens te vaak. Toch is de kern van deze manier van opvoeden dat je inspeelt op de behoeften van je kind. Je hoeft zeker niet elke keus voor te leggen aan je kind, want jij bent de ouder. Maar als je merkt dat je kind graag meer autonomie wil, kan je daar op inspelen met kleine keuzes.
Een voorbeeld is de situatie waarin jij het te koud vindt om zonder jas naar buiten te gaan, maar je kind weigert. Wat je dan kunt doen, is aangeven dat jij het koud vindt en je kind te vragen naar zijn of haar ervaring. Over het algemeen zullen ze dan antwoorden dat zij nog steeds ‘met-zonder-jas’ willen. Een goede afspraak kan dan zijn om de jas wel mee te nemen, voor het geval ze zich bedenken. Zo leert je kind bouwen op zijn eigen ervaring en gevoel. Op een ander moment, waarbij zijn veiligheid in het geding is, beslis jij wel.
Kinderen krijgen overal een sticker voor
Iets anders dat je nog weleens terug hoort en -ziet, is de opvatting dat je met kindgericht opvoeden bedoelt dat je kinderen overmatig moet belonen bij goed gedrag. Niets is minder waar. Zoals uit onderzoek van Alfie Kohn blijkt, verliezen kinderen juist de intrinsieke motivatie om bepaald gedrag te vertonen wanneer je ze overal voor beloont. Waarom dat is? Niet het gewenste gedrag maar de beloning wordt het doel. Krijgen ze niets meer, dan hebben ze geen reden meer om zich op de gewenste manier te gedragen.
Belonen en straffen komt overigens nog steeds veel voor, ook bij ouders die kiezen voor een kindgerichte opvoeding. Maar in de kern is dit niet waar het voor staat. De bedoeling is juist om je kind zodanig te betrekken en verantwoordelijk te maken dat hij vanuit zijn eigen motivatie wíl bijdragen aan het gezin en het huishouden.
Kinderen worden te veel verwend
Wie kiest voor een kindgerichte opvoeding, reageert sterker op de (non)verbale communicatie van zijn kinderen. Dat betekent dus ook dat je een huilende baby oppakt en een krijsende peuter troost. Dat ze je dan bespelen? Nee, daar geloof ik niet in. Een baby heeft namelijk maar beperkte manieren tot zijn beschikking waarop hij zijn behoeften duidelijk kan maken. Eén ervan is huilen. Dat doen ze als ze behoefte hebben aan voedsel, verschoning, veiligheid of aandacht. Door op deze primaire reactie te reageren, leert je kind dat hij veilig is bij zijn ouders.
Een krijsende peuter heeft te maken met overweldigende gevoelens. Emoties waar hij verbaal nog geen uiting aan kan geven bijvoorbeeld, of een emmer die overloopt. Door je kind een veilige plek te bieden voor zijn emoties, is de bui sneller voorbij. Bovendien ontstaat de opening om je kleintje handvaten te geven om hiermee om te gaan. Denk aan het benoemen van emoties (“je bent woedend”) en een veilige, geaccepteerde manier van uiten (“sla maar op het kussen”). Dat is geen verwennen, maar een gestructureerde aanpak.
Je mag als ouder niet boos reageren
Natuurlijk mag dat wel. Je bent uiteindelijk ook maar een mens, toch? Soms loop je zelf al over, zijn de kinderen overweldigd door de drukte die week en gilt iedereen aan tafel door elkaar. Alle emotieregulatie ten spijt, dan ontplof je nu eenmaal sneller bij iets kleins. Tegelijkertijd biedt dit je kind ook de kans om te zien hoe je zo’n uitbarsting oplost. Het verschil zit hem echter wel in de manier waarop je hiermee omgaat. Binnen een kindgerichte opvoeding kiezen ouders er vaker voor om terug te komen op de ruzie en rustig excuses te maken. Daarvan leert je kind hoe je een emotionele bui weer kunt goedmaken.
Je moet altijd positief reageren
“Mama, kijk eens!”
Als ik een euro had gekregen voor elke keer dat mijn kinderen me dit toeriepen, zou ik nu een behoorlijk kapitaal hebben vergaard. En met mij veel andere ouders. Ik zie al voor me dat ik elke keer in vol enthousiasme had moeten roepen dat die ene extra streep Picasso-waardig was. Echt niet. Een kindgerichte opvoeding (en zeker een positieve opvoeding) betekent absoluut niet dat je altijd positief moet zijn tegenover je kinderen.
Je mag zijn wie je bent. Het draait meer om de manier waarop je dat vertaalt naar je kinderen. Je kunt na de veertigste “mama, kijk eens” je kind toesnauwen dat je er helemaal klaar mee bent en die tekening niet meer hoeft te zien. Of uitleggen dat je blij bent dat ze zo lekker aan het tekenen zijn, en dat je heel graag het eindresultaat ziet. Dus dat tussendoor roepen weinig zin heeft, dan is het geen verrassing meer. Kind blij, want die gaat zijn uiterste best doen. Jij blij, omdat je niet elke keer ongemotiveerd je hoofd hun kant op hoeft te draaien.
Ieder kind verdient een medaille
Even los van mijn persoonlijke mening over de wildgroei aan medailles tegenwoordig, is het ook iets wat vaak toegeschreven wordt aan een kindgerichte opvoeding. Niemand mag nog buiten de boot vallen en dus krijgen we allemaal een medaille. Maar hoort dat inderdaad bij elkaar?
Volgens mij niet. Een kindgerichte opvoeding houdt in dat je het zelfvertrouwen van je kind stimuleert en het plezier in wat hij doet – ongeacht of hij daarmee ‘de beste’ is. Belangrijker is de groei ten opzichte van jezelf. Je leert je kind dat je niet direct een Picasso hoeft te zijn om met plezier te kunnen tekenen. Of dat je geen topsporter hoeft te worden. In tegendeel, als je iets wil leren, moet je gewoon beginnen. En waar je eindigt, zie je vanzelf wel – als je het maar leuk vindt om te doen.
Op die manier zullen ze, later in hun leven, zichzelf ook niet tegen laten houden door onzekerheden. Je begint gewoon en je ziet het wel. Ongeacht je leeftijd of instapniveau. Daarom hebben die medailles ook geen zin. Misschien in zijn geheel niet, zolang je een sport of hobby beoefent op amateurniveau – maar dat is een andere discussie.
Welke vooroordelen over kindgericht opvoeden herken je? Dacht jij hier ook ooit zo over (of nog steeds)?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©Halfpoint – Shutterstock