welke vormen van kindgericht opvoeden zijn er

Verschillende vormen van kindgericht opvoeden

Kindgericht opvoeden is de verzamelnaam voor verschillende pedagogische stromingen waarbij het kind centraal staat.

Kindgericht opvoeden dé manier?

Als je het Beatrijs Ritsema vraagt niet. Die noemt deze manier van opvoeden op haar website ‘vermoeiend en inefficiënt, maar op een dieper niveau ook nog eens hypocriet.” Persoonlijk ben ik het daar niet mee eens. Het ligt volgens mij voornamelijk aan de uitvoering die hier en daar nog weleens de plank misslaat; veel minder aan de principes die ten grondslag liggen aan verschillende vormen van kindgericht opvoeden. Haar artikel staat, naar mijn mening, namelijk bol van de vooroordelen over kindgericht opvoeden.

Wat is voor mij een kindgerichte manier van opvoeden?

Een kindgerichte opvoeding is een manier van opvoeden waarbij je kind centraal staat. Niet als het lichtende middelpunt van ons ouderlijke universum, maar als de persoon die hij of zij is. Daarbij kennen wij als ouders de nobele, maar verantwoordelijke taak hen van baby tot de volwassen leeftijd te begeleiden. Hen voor te doen hoe je omgaat met hevige emoties als woede, rouw, liefdesverdriet en ergernis. Te leren hoe je voor jezelf zorgt. Maar dat alles op een manier waarbij je inspeelt op het karakter van je kind en de diepere emoties leert begrijpen.

Aangezien geen kind hetzelfde is, betekent dat dus ook dat je geen one-size-fits-all oplossing hebt die je klakkeloos toepast op het hele gezin. Elk kind kent zijn eigen handleiding en het is aan ons om die zo goed mogelijk te kunnen leren lezen.

Onderdeel hiervan is voor mij ook het optimaal zorgen voor jezelf als mens. Wanneer je onvoldoende slaap krijgt, te weinig onderneemt buiten het gezin en alleen maar bezig bent met het reilen en zeilen van je gezin, word je daar niet gelukkig van en kun je als ouder ook niet maximaal presteren. Verder betekent het voor mij dat ik zoek naar manieren waarop je gezin een eenheid kan vormen in alle verscheidenheid. En dat je als ouder een duidelijke vorm van leiding biedt waarbinnen je kind zich veilig voelt en kan ontwikkelen. Het is, in mijn geval, een mengelmoesje van diverse pedagogische stromingen waaruit ik meenam wat bij ons past en waarbij ik me goed voelde.

Eindeloze hoeveelheid stromingen

Binnen het kindgerichte opvoeden zijn er tal van stromingen die net een iets andere nuance kennen. Daarom strekt het te ver om peaceful parenting te vergelijken met gentle parenting, omdat de meeste pedagogische coaches hun eigen term bedenken. Bovendien gaat het dan echt om luttele details waarin de één van de ander verschilt, terwijl de basisprincipes gelijk zijn. Hieronder staan dus de belangrijkste en bekendste termen met daarin hun eigen speerpunten.

Verschillende vormen van kindgericht opvoeden

Positief opvoeden

Positief opvoeden is gebaseerd op een, zoals de naam al zegt, positieve houding. Hierbij heb of bied je:

  • positieve aandacht voor je kind
  • een stimulerende omgeving, zodat je kind zich optimaal kan ontwikkelen
  • oog voor de behoeften van je kind
  • duidelijke grenzen en voorspelbaarheid, op een positieve manier (vertellen wat je wél wil)

De basis van positief opvoeden is liefde en duidelijkheid. Je kiest bovendien om minimaal te straffen, omdat ze hier weinig van leren. In plaats daarvan hanteer je logische consequenties. Ook leer je je kind om de wereld om zich heen beter te begrijpen. Dat doe je door duidelijk je verwachtingen uit te spreken én voor te leven hoe je bijvoorbeeld met conflicten omgaat of met hevige emoties. Doordat je actief werkt aan een positieve, liefdevolle band met je kind, maar jezelf niet uit het oog verliest, kies je voor verbinding met je kind.

Op latere leeftijd zou deze manier van opvoeden leiden tot een positiever zelfbeeld en minder gedragsproblemen bij het kind.

Gentle parenting

De naam zegt het al: gentle parenting is zachtaardig, lief zelfs. Het draait hierbij om respect en samenwerking met je kind. Gentle parenting is ook dé opvoedstijl waarbij je kinderen regelmatig een keus geeft. “Wil je een boterham met pindakaas of jam?” of “Ga je eerst je schoenen aantrekken of je jas?” Iets anders dat ook bij gentle parenting hoort, is het benoemen van gedrag. Dus niet het kind is vervelend, maar zijn gedrag is storend. Of je laat merken dat je begrijpt wat er speelt. “Ik zie aan je dat je verdriet hebt.” Vervolgens benoem je wat het kind, volgens jou, graag zou willen en toont begrip.

Verder zie je vaak dat opvoeden in spelvorm gebeurd, zeker bij kleinere kinderen. Dan ga je bijvoorbeeld opruimen en zoeken jullie eerst alle losse autootjes, daarna de trein en tot slot de zachte voetbal. Dit kan ervoor zorgen dat je het ouderschap als vriendelijker en plezieriger ervaart dan wanneer je het gevoel hebt steeds commando’s uit te delen. Het woord nee gebruik je spaarzaam en je kind beslist zelf over een aantal dingen: of hij oma een kus geeft, welke kleding hij aantrekt en of hij een jas draagt.

Het nut van gentle parenting is afhankelijk van het karakter van je kind(eren). Zo kan het ene kind beter omgaan met de relatief grote hoeveelheid vrijheid die hij krijgt en vindt een ander het juist verwarrend dat de ouders geen leiderschap tonen. Bovendien is niet elk kind erbij gebaat zelf mee te beslissen in de opvoeding. Nog even vijf minuten blijven spelen omdat je kind anders begint te krijsen, werkt ook onduidelijkheid en vervelend gedrag in de hand.

Natuurlijk ouderschap

De term ‘natuurlijk ouderschap’ borduurt voort op de Amerikaanse methode ‘attachment parenting’, waarbij hechting tussen ouder en kind het belangrijkste doel is. Dat krijg je voor elkaar door je kind zo goed mogelijk te leren kennen en in te spelen op zijn (non)verbale behoeften. Zo leert je kind dat zijn ouders hem begrijpen, ondersteunen en liefhebben. Dat geeft een veilig gevoel. Anders dan bij Dr. Spock hoef je niet te letten op de regelmaat van de klok, maar de signalen van je kind.

Een aantal zaken die je vanaf de geboorte kunt doen om de optimale hechting te ondersteunen zijn het geven van borstvoeding, het dragen van je kindje in een draagdoek of -zak, samen slapen en toon begrip voor negatief gedrag van je kind. Dit komt immers altijd ergens vandaan (vermoeidheid, nervositeit, een opkomende griep of spanning van een andere aard). Door te ontdekken waar het aan scheelt, kan je beter inspelen op de behoeften van je kind en voelt hij zich veiliger.

Deze methode is bedacht in de jaren tachtig van de vorige eeuw, maar nog altijd populair – ook in Nederland. Het steeds beter leren kennen van je kind en kunnen inspelen op diens (onderhuidse) behoeften, helpt hem zich veiliger te voelen. Je kind weet namelijk dat hij een stabiele thuisbasis heeft waarop hij altijd kan terugvallen.

Mild ouderschap

Mild ouderschap, bedacht door de Vlaamse psycholoog en psychotherapeut Nina Mouton, draait, zoals de naam zegt, om een milde aanpak. Hierbij leer je vertrouwen op je eigen moederlijke (of vaderlijke) intuïtie en reageren op de signalen van een kind. Een huilende baby troost je, bij je gillende peuter zie je wat er eigenlijk echt aan scheelt en straffen of belonen? Dat past hier niet bij. Wel kies je bij mild ouderschap voor grenzen: daar waar ze natuurlijk aanvoelen. Een kindje dat richting de autoweg of het fietspad rent, houd je tegen. En wanneer jouw kind een ander slaat, grijp je ook in. Maar binnen het ouderschap moet je, zo zegt Mouton, een machtsstrijd voorkomen.

Het is een zoektocht naar welke opvattingen over opvoeding van jou zijn en welke ingegeven door de maatschappij, en daar je eigen keuzes in maken. En daar toont niet iedereen begrip voor. Denk maar, opnieuw, aan het voorbeeld van een oma die meent recht te hebben op een kus van haar kleindochter of -zoon. Toch is het belangrijk dat je hierin kiest voor de vorm van ouderschap die voor jou goed voelt, niet omdat je anderen tevreden wil houden. Dit is dus een mengelmoes van andere vormen van kindgericht ouderschap die hier staan.

Het boek is via deze link te koop bij Bol.com

Mindful parenting

Waar veel van deze opvoedkundige methoden zich richten op het kind zelf en hoe je hiermee om kunt gaan, is mindful parenting er één om zelf stabieler in je ouderschap te komen staan. Toch staat hij in dit rijtje, omdat ik meen dat je dit doet ten gunste van je kind: je werkt namelijk aan een rustigere versie van jezelf, zoekt meer verbinding en bent aandachtiger aanwezig.

Het doel van mindful opvoeden is om minder stress te ervaren binnen het ouderschap en beter te reageren op de behoeften van je kind. Mindful ouderschap is een officieel erkende cursus die je kunt volgen. Hoewel hij in eerste instantie werd ontwikkeld voor ouders van kinderen met (ernstige) problemen, is hij voor elke ouder nuttig (lees hier meer). Het komt hierbij neer op het principe dat je beter voor een ander kunt zorgen als je goed voor jezelf zorgt.

Vind je een cursus te ver strekken, maar wil je wel meer weten? Dan is het boek Mindful opvoeden in een druk bestaan van Susan Bögels een aanrader. Gratis voor KOBO abonnees.

Onvoorwaardelijk ouderschap

Een belangrijke pijler bij het onvoorwaardelijke ouderschap, bedacht door Alfie Kohn (deskundige op gebied van opvoeding en onderwijs), is dat je kinderen niet straf of beloont. In een maatschappij waar alle kinderen al een certificaat verdienen wanneer ze hun kies laten vullen bij de tandarts voelt dat misschien vreemd. We zijn namelijk geneigd om onze kinderen te roemen – tot vervelens toe. Volgens Kohn verliezen ze daarmee hun intrinsieke motivatie om mee te doen en te luisteren: de beloning wordt het doel, niet het gewenste gedrag.

Zijn gelijknamige boek vertelt uitgebreid over zijn methode. Waar het mij vooral raakte, was het punt dat kinderen vaak pas het gevoel krijgen dat er pas van ze gehouden wordt als ze maar doen wat wij zeggen. Terwijl juist die liefde onvoorwaardelijk zou moeten zijn, dat ze dat tot in hun kern voelen. En hoewel ik niet alles prettig vind lezen, heeft het boek mijn kijk op ouderschap wel beïnvloed en me bewuster gemaakt van alle keren dat ik met complimenten strooide uit automatisme. Het is absoluut de moeite waard om te lezen als je hier meer over wil weten.

SAAM-opvoeden

Waar niet-Westerse samenlevingen vaak een vorm van collectief opvoeden kennen, moeten wij het hier vaak doen met maximaal twee mensen. Twee mensen die het werk doen van tien. Zo gek is het dus niet dat moeders regelmatig tegen enige vorm van parental burn-out aanlopen, met een overlopend hoofd dat continu bezig is met 101 dingen. Deze methode komt uit het boek van Michaeleen Doucleff: Jagen, verzamelen, opvoeden. SAAM staat voor Saamhorigheid, Aanmoedigen, Autonomie en Minimaal ingrijpen.

Kinderen zijn volgens haar geprogrammeerd om te willen samenwerken en -leven. Wanneer ouders hierop inspelen, leren kinderen een substantiële bijdrage te leveren aan het gezin. Je versterkt hun zelfvertrouwen door minimaal in te grijpen wanneer ze willen helpen. Straffen of dwingen komt in deze samenlevingen vrijwel niet voor: ouders moedigen hun kinderen aan om het eens te proberen – uiteraard binnen veilige grenzen – om zo te ontdekken dat ze meer kunnen dan ze dachten. Tot slot kiezen ze voor autonomie en laten het kind zelf beslissen hoe ze hun dagen invullen. Door minimale druk en (openlijke) controle uit te oefenen, worden kinderen zelfstandiger.

Het is een compleet andere kijk op opvoeden, maar absoluut de moeite waard om je eens in te verdiepen. Wellicht is niet alles toe te passen in jullie gezinssituatie, toch kan het je helpen om de boel eens wat meer los te laten. Door de aangeboren neiging van je kind tot helpen te voeden, ontwikkelt hij meer zelfvertrouwen en zelfstandigheid.

Het boek is via deze link te koop via Bol.com.

Welke van bovenstaande kindgerichte opvoedmethoden kende je al? Is er misschien eentje die jij thuis toepast of gebruik je een mengelmoes van allemaal?

Liefs, Merel

Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.

Dit artikel bevat een of meerdere affiliate links. Van elke aankoop die je doet via deze link(s) krijgen wij een klein percentage. Jij betaalt hiervoor uiteraard niets extra’s, maar je helpt ons een klein handje. Daarbij doen we regelmatig een donatie aan goede doelen als De Voedselbank, het Alzheimer Fonds of KWF. Mocht je dus een aankoop doen, dan willen we je hierbij heel graag bedanken!

Uitgelichte afbeelding ©Prostock-studio – Shutterstock

Laat een reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *