Wanneer je kind op de basisschool zit, komt hij vanzelf in aanraking met tempolezen. De meeste scholen hangen er behoorlijk wat gewicht aan. Het leestempo moet omhoog, anders zouden kinderen minder makkelijk meekomen op de middelbare school. Daar moet je immers grotere stukken lesstof eigen kunnen maken. Maar heeft tempolezen in de huidige vorm wel nut? Dragen DMT en AVI toetsen iets bij? Hoe zit het met faalangst door de stopwatch? In dit artikel lees je alles over tempolezen (en hoe het beter kan).
Tempolezen bij CITO
Onderdeel van de jaarlijkse CITO toets is het technisch lezen. Deze toets wordt in principe afgenomen van groep 3-8 en draait vooral om het leestempo. Je kind moet hardop een DMT (drie minuten toets, met woordenrijtjes) lezen en zoveel mogelijk woorden goed zeggen. Daarnaast is er AVI (een verhaaltje) dat op tempo gelezen wordt.
De gedachte hierachter is dat je sneller zou gaan lezen door dit soort toetsen te oefenen en dat je kind straks makkelijker meekomt op de middelbare school. Dan moet je langere teksten kunnen lezen in een redelijk vlot tempo. Gaan deze toetsen minder goed, dan raadt school vaak aan om thuis te oefenen met de AVI teksten en DMT toetsen.
Tempolezen bij IEP?
IEP koos gelukkig bewust om de DMT in de basis niet te toetsen bij het Technisch Lezen. Zoals je kunt lezen op de website van Bureau ICE, ziet ook de maker van deze toets het nut niet van lezen op tempo. Belangrijker is dat je begrijpt wat je leest en dat je de tekst goed tot je neemt. Het tempo waarin je leest is hierbij geen doel op zich. Wel is er de mogelijkheid voor scholen om een DMT af te nemen tijdens de IEP. Bureau ICE ontwikkelde deze puur om ernstige leesproblematiek makkelijker te kunnen opsporen, zoals dyslexie.
Merel:
Onze dochter hield van lezen, tot de juf in groep 4 als een soort drilsergeant met de stopwatch naast haar tafel ging staan. Het moest sneller, en dat bleef ze in niet mis te verstane woorden herhalen. Net zolang tot ze zo stikzenuwachtig was dat de DMT dat jaar volledig in het water viel. Helaas is het plezier in lezen nooit meer echt teruggekomen zoals daarvoor. En dat terwijl ze al met plezier las vanaf haar vijfde. Het tempolezen heeft er een flinke stempel op gedrukt, iets dat naar mijn mening compleet onnodig was.
Tempolezen met DMT: wat houdt deze toets in?
Snelheid van lezen
De DMT draait niet zozeer om begrip van wat je leest, maar de snelheid waarin je foutloos een rij woorden kan oplepelen. Deze tempolees-toetsen worden tweejaarlijks afgenomen vanaf eind groep 3 of begin groep 4. Hierbij lezen de leerlingen, apart van de rest van de klas, drie keer binnen een minuut een kaart met woordjes en proberen daarbij zover mogelijk te komen.
Deze kaarten bestaan uit drie niveaus: 1 (klankzuivere, ‘makkelijke’ woorden van een lettergreep), 2 (lastiger, een lettergreep) en 3 (meerdere lettergrepen). Afhankelijk van het leesniveau wordt een bepaalde kaart gekozen. In hogere groepen gebruiken ze kaart 1 en 2 vaak niet meer. Tijdens de DMT noteert de begeleidende leerkracht het totale aantal foutloos gelezen woorden en zo kan je door de jaren heen de vorderingen van je kind bekijken.
Belangrijk om te weten:
- Je kind leest drie keer een minuut lang woordjes van een woordenkaart.
- De totaalscore is het aantal foutloos gelezen woorden.
- Je kind hoeft niet de hele kaart te kunnen voorlezen tijdens de DMT. Het gaat zowel om een algemeen leesniveau als de individuele vorderingen.
Nieuwe DMT sinds 2018
Sinds 2018 zijn er nieuwe DMT kaarten. Waar voorheen de moeilijkheidsgraad opliep, bestaat nu ieder rijtje uit een mix van makkelijkere en moeilijkere woorden.
Marijke:
Ik ben heel enthousiast over tempolezen. Zelf las ik ook altijd heel snel en stoorde me juist aan het trage tempo van de rest van de klas. Vaak was ik al bladzijden verder. Mijn dochter leest ook vlot door en heeft hier eigenlijk geen problemen mee. Op school doen ze ter voorbereiding van de Cito aan racelezen. Zeker eens per week pakken ze hun blad en lezen de woordjes zo snel mogelijk. Daarna doen ze dit een tweede en derde keer. Bijna allemaal verbeteren ze zichzelf. Ze raken ermee vertrouwd. Volgens mij zorgt dit ook voor een afname van de stressfactor.
Heeft het zin om tempolezen te oefenen als je kind hier minder goed in is?
Oefenbladen gebruiken?
Verrassend genoeg heeft het weinig zin. Je kunt op internet tal van oefenbladen vinden met woordenrijtjes voor de DMT, maar feitelijk levert het oefenen zelf weinig progressie op voor je kind. Hij zal hoogstens steeds sneller worden in het oplepelen van de woordjes die je op dat moment oefent. Uit meerdere wetenschappelijke onderzoeken blijkt echter dat deze vorm van toetsen het algemene leestempo niet verhoogt. Pak je namelijk een nieuw oefenblad, dan loopt het kind tegen dezelfde problemen op.
Leesplezier en ‘leeskilometers maken’ blijft dan ook veel belangrijker (dit artikel van Leesdetectives is echt de moeite waard om te lezen!) Hoe meer teksten je kind leest, des te beter hij wordt. De score van de DMT is dan ook niet meer dan een gegeven voor de leerkracht; door het deze niet langer het hoofddoel te maken van je leesonderwijs, voorkom je dat er te veel tijd gaat zitten het oefenen van in deze woordenrijtjes. Het helpt je kind meer om te oefenen met het lezen zelf.
Verderop vertellen we waar je aan kan denken als je kind een hartgrondige hekel heeft aan lezen. Er zijn namelijk andere manieren om het lezen te stimuleren.
Faalangst bij tempolezen
Sommige kinderen ontwikkelen faalangst door het tempolezen. Zeker wanneer ze alles perfect willen doen, kan een stopwatch extra zenuwen opleveren. Daarnaast heeft het als gezegd eigenlijk helemaal geen nut om DMT rijtjes te oefenen – tenzij je ernstigere leesproblemen verwacht.
Overigens kan je bij faalangst via de schoolmaatschappelijk werker een training aanbieden aan je kind. Hierin werken ze eraan dat je kind accepteert dat hij fouten mag maken en hij minder zenuwachtig wordt van toetsmomenten.
Heeft de DMT dan wel zin voor kinderen?
Enigszins. Niet ieder kind leest hetzelfde. De een kan ieder individueel woord ‘ontcijferen’ en voorlezen; een ander maakt meer gebruik van de context. Je kunt dit terugzien wanneer je een DMT afneemt. Maar: noodzakelijk voor goed leesonderwijs is het niet. Investeren in leesplezier zou voorop moeten staan.
Voorbeeld
Stel dat je kind een tekst leest waarin het woord ‘komen’ staat. Aan de hand van de context ‘Kees en Miep komen naar huis’ begrijpt hij welk woord hier wordt bedoeld. Vindt hij dit soort woorden echter nog moeilijk, dan leest hij in een woordenrij mogelijk ‘kommen’. Als dit vaker gebeurt met dit type woorden, weet de juf dat het belangrijk is om met hem te oefenen op soortgelijke woorden. Niet om de DMT te kunnen halen, maar om hem te helpen zijn manier van lezen te verbeteren.
Je kunt dus informatie halen uit de uitslag van de DMT waar je als leerkracht wél iets aan hebt. Het tempolezen zou slechts een instrument moeten zijn voor de leerkracht om eventuele problemen te ontdekken. Aan de hand daarvan kan je met de leerling aan de slag gaan en knelpunten oplossen.
Tempolezen met AVI
Net als tijdens de DMT lezen kinderen AVI teksten om het leestempo te kunnen bepalen. Er zijn een aantal zaken van belang:
- Leest het kind de tekst binnen een bepaalde tijd?
- Maakt hij (minder dan) het maximale aantal fouten tijdens het lezen?
Als je de toets haalt, kan je door naar het volgende niveau. Zo niet, dan moet je nog oefenen of is dit AVI-niveau nog iets te moeilijk.
Het aflezen van AVI is vrij simpel: M (midden) of E (eind) geeft het moment in een schooljaar aan; het cijfer de groep. M4 is dus het niveau dat gemiddeld zou moeten kunnen worden gelezen door kinderen van die halverwege groep 4 zitten.
De leerkracht over het voordeel van oefenen met technisch lezen
Verwerkingssnelheid vergroten
We nemen bij ons op school twee keer per jaar DMT en AVI-lezen af bij de kinderen. De leessnelheid hangt samen met het verwerken van een tekst. Vaak zie je dat kinderen die moeite hebben met DMT of AVI het lastiger vinden de woorden met meerdere lettergrepen uit te spreken. Het verklanken kost dus energie. Wanneer kinderen hier last van hebben en een theoretische leerweg (VMBO TL, havo of vwo) gaan volgen, dan zou de hoeveelheid tekst die je daar moet verwerken een groot probleem kunnen worden. Het is ‘te veel’ en de verwerking gaat te langzaam. Door tempolezen te trainen, vergroot je de verwerkingssnelheid en veroorzaken teksten op den duur minder frustratie.
DMT/AVI en het definitieve schooladvies
Het definitieve schooladvies kan echter nooit gebaseerd zijn op DMT of AVI, omdat begrijpend lezen en rekenen belangrijker zijn. Het is alleen wel een indicatie voor middelbare scholen dat de betreffende leerling meer verwerkingstijd nodig heeft. Dat geven we dus in sommige gevallen wel mee. Als leerkracht vind ik het verder vooral een fijn instrument om leesproblemen te signaleren.
Tot slot zijn de gegevens nodig om een dyslexieverklaring te kunnen aanvragen. En wanneer je frustratie signaleert, kan je constructief gaan oefenen om dat gevoel te verminderen. Het is dus voor docenten een fijn extra ‘hulpmiddel’ naast je eigen toetsen.
Sophie, juf in het Jenaplanonderwijs
Wat als je kind niet van lezen houdt?
Het kan ook zijn dat je kind het verschrikkelijk vindt om te lezen. Dan is het maken van leeskilometers een lastig verhaal, omdat je je zoon of dochter maar moeilijk kan enthousiasmeren om een boek op te pakken. Wat dan? Onderstaande tips helpen je kind meer plezier te krijgen in lezen.
Gebruik digitale boeken
In groep 3 kan het voor zwakkere lezers zinvol zijn om digitale (voorlees)boeken te gebruiken, zo bleek uit onderzoek van de Universiteit Leiden. Zeker als de woorden oplichten tijdens het voorlezen. Zo ontdekken kinderen hoe een woord moet worden voorgelezen en krijgen ze meer begrip. Daarbij sluit het aan op de belevingswereld van kinderen in deze tijd.
Kijk niet te veel naar het AVI-niveau
Wanneer jullie minder focussen op de prestatie en meer op het plezier, zal je kind dit vanzelf overnemen. Misschien vindt jullie dochter uit groep 6 het wel fijn om boeken te lezen voor jongere kinderen. Waarom niet? Pak Pluk van de Petteflet nog eens uit de kast en laat haar lekker daarin lezen voor het slapen gaan. Op den duur krijgt ze er hopelijk zoveel plezier (en vertrouwen) in dat ze vanzelf een boek pakt met hoger leesniveau.
Laat je kind af en toe voorlezen aan jou
Het blijft in de basisschoolperiode belangrijk om voor te lezen aan je kind. Maar soms kan het ook helpen de rollen om te draaien. Laat je kind eens aan jou voorlezen wat er staat! Het is een goede, laagdrempelige manier om te oefenen. En daarbij zal je kind merken dat als hij dit vaker doet, het niveau vanzelf omhoog gaat.
Marguerita:
Vooral aan mijn hoogbegaafde dochter zie ik dat ze niet altijd goed uit de verf komt op school. Ze leest met (net) zes jaar al boekjes op AVI E4 niveau, maar scoort met tempolezen niet per se op goed of zeer goed. Ik las zelf ook altijd heel veel en snel. Dus het is jammer dat zo’n toets eigenlijk niet helemaal laat zien wat ze kan.
Leesbingo
Maak een mooie leesbingokaart en kies verschillende vormen van lezen. Elke keer als je kind iets heeft gedaan, mag hij het afstrepen. Ideaal voor de zomervakantie! Het gaat er vooral om dat er een korte (afzienbare) periode van tien minuten wordt gelezen zoals op de kaart staat. De ene keer is dat iets geks, de andere keer op een bijzondere plek en een derde keer op een leuke manier. Doordat de focus niet zozeer ligt op het lezen zelf, maar de manier waarop, vinden kinderen het vaak leuker om een (strip)boek op te pakken.
Lezen tussen de bedrijven door
Soms scheelt het ook om de druk niet te ver op te voeren, maar iets spelenderwijs aan te bieden. Vertel bijvoorbeeld dat je graag iets wil weten, maar even weinig tijd hebt om het uit te zoeken. Misschien wil hij dat wel even voor je doen? Denk aan de vakantie komende zomer: hoe warm is het gemiddeld op die plek in juli? Of welke leuke dingen zou je daar in de buurt kunnen doen? Hiermee traint je kind meteen zijn zoekvaardigheden, maar traint ook ongemerkt het lezen
Voorlezen
Misschien heeft je kind een hekel aan lezen, maar vindt hij voorlezen nog altijd erg leuk. Zoek samen een mooi boek en hou zolang mogelijk vast aan jullie momentje samen voor het slapen gaan. Door voor te lezen en je kind te laten meelezen, kan hij zijn eigen leesvaardigheid verbeteren en – wie weet – krijgt hij er mogelijk zoveel plezier in, dat hij stiekem vast vooruit leest om te zien hoe het verder gaat. Je weet maar nooit!
There’s no such thing as a child who hates to read, there are only children who have not found the right book
Frank Serafini
Zoek uit wat je kind wél leuk vindt om te lezen
We zijn geneigd om (voor)leesboeken te pakken met een echt verhaal. Maar misschien vindt jouw kind het wel veel leuker om een goed stripboek te lezen. Of pakt hij liever de encyclopedie, een kookboek of de krant. Het maakt niet zo uit wat er gelezen wordt, áls er maar gelezen wordt. Door iets te vinden dat precies past bij de interesse van je zoon of dochter, maak je het lezen makkelijker. Denk aan:
- Een dik boek over make-up, inclusief verschillende technieken, voor je tiener
- Tijdschrift over zijn favoriete sport (denk: VI voor kinderen die dol zijn op voetballen of het Penny zomerboek voor paardrijliefhebbers)
- Laat je oudere kind voorlezen aan zijn of haar jongere broertjes en zusjes
- Kookboek uit zijn of haar favoriete keuken: kunnen jullie meteen iets lekkers maken
- Stripboeken (op een gegeven moment kan je Donald Duck verruilen voor Asterix en Obelix)
- Laat je kind de handleiding lezen bij dat ene nieuwe spel of de gebruiksaanwijzing van de nieuwe stofzuiger en jou uitleggen wat de bedoeling is
Tempolezen heeft wel degelijk nut. Met name voor de leerkracht, die hieruit kan aflezen waarmee je kind eventueel nog zou kunnen oefenen. Thuis oefenbladen gebruiken heeft daarentegen eigenlijk geen zin. Het is beter om veel leeskilometers te maken met je kind. Ook voor kinderen die een hekel hebben aan lezen, zijn er nog genoeg manieren om hiermee te oefenen. We zijn erg benieuwd naar jullie ervaringen: hoe vind jij het dat er zoveel wordt geoefend met tempolezen en DMT? Hebben jullie thuis AVI boekjes? Of laat je het een beetje los en zie je wel waar het schip strandt?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©Antonio Jarosso – Shutterstock
