Door de jaren heen zie je dat bepaalde normen en waarden wegvagen, vervangen worden door nieuwe. Maar deze mag wat ons betreft in elk geval altijd overeind blijven: het stilstaan bij Dodenherdenking. Letterlijk, als het nodig is.
Waarom is Dodenherdenking zo belangrijk?
De impact van de Tweede Wereldoorlog
Als jong meisje groeide ik op met de verhalen van mijn opa en oma over de oorlog. Vooral mijn oma kon daar prachtig over vertellen. Ze was nog jong in die tijd en haar moeder loodste haar en haar zusje, achteraf gezien, zo luchtig mogelijk door verschillende impactvolle gebeurtenissen heen. Knap! Je wil gewoon niet te diep nadenken over hoe verschrikkelijk die tijd moet zijn geweest.
Omdat de oorlog in ons eigen leven, al was dat veertig jaar later, nog altijd een grote rol speelde, weet ik niet beter dan dat we elk jaar op 4 mei met het hele gezin om 20.00 uur binnen zaten. Ook al vond ik het niet altijd eerlijk dat we het buitenspelen daarvoor moesten onderbreken en kon ik me op latere leeftijd storen aan het feit dat de kermis die dag dichtging – ben ik blij dat we deze normen en waarden van mijn ouders meekregen.
Inmiddels geven we ze hier thuis ook aan onze dochters door.
Geen aandacht voor anderen?
Een veel gehoord argument rond 4 mei is dat ‘tegenstanders’ het raar vinden dat we alleen de Tweede Wereldoorlog herdenken. Of dat ze zich miskend voelen, omdat er nauwelijks aandacht is voor bijvoorbeeld de Surinaamse soldaten die met ons meevochten. Alsof die niet bestaan.
Ik begrijp dat dit pijnlijk kan zijn. Maar daarvoor zijn volgens mij maar twee passende oplossingen: vertel de verhalen van deze mensen, zodat ze gehoord kunnen worden. En vul 4 mei in zoals jij je er goed bij voelt. Zo staat Dodenherdenking voor mij allang niet meer volledig in het teken van de Tweede Wereldoorlog.
De symbolische waarde van Dodenherdenking
Vanaf 1946 valt Dodenherdenking op 4 mei. In eerste instantie richtte deze dag zich op het herdenken van de oorlogsmisdaden tegen Nederlanders, maar na verloop van tijd kwamen daar veel meer groepen bij. Inmiddels is de gedachte achter de herdenking veel breder. Per slot van rekening komt er nog steeds racisme voor en is de uitsluiting van bepaalde groepen actueel.
Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
Bron: Wikipedia
Juist het feit dat we daar jaarlijks bij stil mogen staan, zou ons moeten verenigen. Voelen we ons niet allemaal weleens slecht of verdrietig vanwege onrecht in de wereld? Doet het je niks als je ziet dat anderen omwille van hun huidskleur (in welke vorm en waar dan ook ter wereld) worden buitengesloten of erger? Volgens mij is die kern juist iets dat we allemaal herkennen en dé reden waarom we zij aan zij horen te herdenken.
Alleen maar slachtoffers
Oorlogen en conflictsituaties kennen per saldo bijna alleen maar slachtoffers. Of het nu in het klein gebeurt – een jongen die wordt gepest om hoe hij eruit ziet – of in het groot, zoals in de Tweede Wereldoorlog het geval was, is daarbij eigenlijk irrelevant. Ieder slachtoffer is er één te veel. Juist op Dodenherdenking heb je de vrijheid om te herdenken wie je wil. Voor de ene persoon zal dat zijn opa zijn die manmoedig van de trein sprong en vluchtte voor de Duitse overheerser. Voor een ander juist een voorouder die streed tegen de slavernij in het Caribisch gebied of een oom die vastzat in een ‘jappenkamp’.
Daarom zou deze dag voor mij nooit in het teken mogen staan van ‘conflict’ over wie er nu recht heeft op Dodenherdenking. Dat hebben we namelijk allemaal, op onze eigen manier. En heb jij het gevoel dat je onrecht wordt aangedaan? Vertel waarom jij je niet veilig voelt op dit moment. Leg uit waar jouw ouders of voorouders voor streden. Deel je pijn, want die kennen we allemaal.
Letterlijk stilstaan op 4 mei
Om deze redenen vind ik het dus heel belangrijk dat we blijven stilstaan bij de Dodenherdenking van 4 mei. Als het nodig is letterlijk.
Een paar (oké, dichterlijke vrijheid… iets meer dan een paar) jaar geleden fietste ik van de sportschool naar huis. Ik was net te laat vertrokken, dus zo kwam het dat ik op een halve kilometer van huis de kerkklokken hoorden. Acht uur. Ik twijfelde. Moest ik doorfietsen? Of kon ik hier midden op straat stoppen? Ik besloot dat laatste te doen. Misschien niet meer helemaal van deze tijd, maar het voelde verkeerd om door te rijden. In stilte herdacht ik de slachtoffers die gevallen zijn, ik dacht aan mijn eigen opa’s en oma’s – die toen nog allemaal leefden, aan iedereen die vandaag de dag nog in een verschrikkelijke situatie zit.
Drie jaar geleden gebeurde hetzelfde. Ik reed met June na een fantastische paar dagen in Europa-Park naar huis. Door wat Duitse wegwerkzaamheden, een paar extra plaspauzes onderweg en oververmoeidheid reden we om 19.59 uur nog op de provinciale weg. Bijna thuis. Alles in me zei dat ik moest stoppen, maar kon ik dat wel doen? Maar toen zag ik tot mijn opluchting de auto voor me de parkeerhaven bij het informatiebord opdraaien en ik besloot erachter te gaan staan. Ook anderen volgden dit voorbeeld. Ondanks onze razendsnelle wereld stonden we daar twee minuten lang in verbondenheid, zonder elkaars verhaal en achtergrond te kennen. En precies daarin voelde ik de essentie van Dodenherdenking.
Opdat we nooit vergeten.
Wat geef jij je kinderen mee op 4 mei? Staan jullie bewust stil bij Dodenherdenking? Vertel je hen over de gruwelen uit die tijd of geef je meer aandacht aan het feit dat er nog steeds mensen in oorlogssituaties zitten?
Weetje: de (Nederlandse) vlag hang je op Dodenherdenking vanaf 18.00 uur tot zonsondergang halfstok. 4 mei 2020 was hierop een uitzondering. Deze dag hing de vlag wel halfstok van zonsopgang tot zonsondergang.
Wees de eerste om reactie te geven