Ieder jaar op 11 november vieren we, met name in het noordelijke deel van Nederland, Sint-Maarten – één van de jaarfeesten uit de antropologie. Waar vroeger, zeker tijdens strenge winters, bedelfeesten werden gevierd, nam de verering van Sint-Maarten sinds begin twintigste eeuw steeds meer die plek in. Het werd een feest om te delen. Hoe we van bedelfeesten naar lampionnenoptochten gingen en wat Zwarte Piet hiermee te maken heeft? In dit artikel delen we de leukste weetjes over Sint-Maarten met je.
Wat vertelt de legende van Sint-Maarten?
De Romein Maarten sloot zich op vrij jonge leeftijd (15) aan bij het leger en trok naar Gallië. Voor de stadspoorten van het Noord-Franse Amiens trof hij een bedelaar. Omdat de helft van zijn mantel aan het Romeinse leger behoorde, kon hij slechts de andere helft weggeven. Hij wist op dat moment echter nog niet dat deze bedelaar eigenlijk Jezus Christus was. Na deze ontmoeting bekeerde Maarten zich tot het Christendom. In 371 wilden de inwoners van Tours hem tot bisschop verkiezen. Maarten verschool zich, maar zijn schuilplaats werd verraden door ganzen. Zo werd hij alsnog bisschop. In 397 stierf hij, op 11 november werd hij begraven in de basiliek van Tours.
Waarom vieren we het feest Sint-Maarten?
Het feest maakt van oorsprong onderdeel uit van een reeks bedelfeesten, die vaak in de strenge winters plaatsvonden, speciaal voor de armen. Kinderen gingen dan langs de deuren om iets te eten op te halen en zongen liedjes om te bedanken als ze iets kregen. Pas in de twintigste eeuw veranderde de houding ten aanzien van het feest: steeds meer werd het iets van iedereen. Het zingen en ophalen van snoep bleef – een element dat je ook terugziet bij Halloween.
De lampionnen werden traditioneel gemaakt van uitgeholde pompoenen, (knol)rapen en bieten waarin een kaarsje brandde, maar zijn tegenwoordig vaak vervangen door gekleurde lampionnen met een elektrisch lichtje. Op de Vrije School zie je nog wel dat knolletjes worden uitgehold en dat kinderen een optocht lopen met Sint-Maarten.
Hoe we Sint-Maarten vieren, verschilt verder per regio:
- De pastoor vertelt het verhaal van Sint-Maarten in de kerk
- Acteurs spelen het verhaal na
- Optochten met lampionnen
- Snoep rondstrooien bij de kerk, speciaal voor de kinderen
- Van huis naar huis om snoep op te halen en liedjes te zingen
- Verkleed langs deuren gaan voor snoep (Mechelen, België)
- Vreugdevuren (met name in Limburg en delen van België)
Overlap tussen Sint-Maarten en Sinterklaas
Bij zowel Sinterklaas als Sint-Maarten speelt zwarte Piet een rol. Een dergelijke figuur (Krampus, Pelzmärtel, Père Fouettard) zie je in verschillende Europese landen voorkomen. Hij verbeeldt daarmee oorspronkelijk ‘het kwaad’. Hoewel op het huidige uiterlijk van Piet absoluut af te dingen valt, voert de traditie zelf terug tot de Middeleeuwen.
Van oorsprong was deze figuur bedoeld om kinderen af te schrikken en hen eraan te herinneren dat ze zich moeten gedragen. In de huidige tijd past dit niet meer en is hij een vrolijker figuur geworden die Sint-Maarten (of Sinterklaas) helpt om het snoep uit te delen. In delen van Vlaanderen vieren ze Sint-Maarten zelfs in plaats van het Sinterklaasfeest. Hier deelt de heilige snoep uit in plaats van cadeaus. Een ander verschil met Sinterklaas is dat Sint-Maarten uit de hemel komt en niet uit Spanje.
Ondanks de verschillen in de details is het dus een feest dat enige overlap kent en gaat over delen, met name met mensen die het minder hebben. Een mooie gedachte!
Sint-Maartensliedjes
Wist je dat deze liedjes allemaal zijn ontstaan uit overlevering? Kortom, bedacht door het volk. Dat is ook wel te zien aan de teksten, die vaak worden gezongen in dialect. In tegenstelling tot de Sinterklaasliedjes, die geschreven zijn door tekstschrijvers en gemaakt op bekende wijsjes van andere liedjes. Dus niet alleen de manier waarop we Sint-Maarten vieren, maar ook de liedjes verschillen enorm per regio. Hieronder een selectie, al zal de tekst ongetwijfeld enorm verschillen per plaats.
Algemene liedjes
Sint Maarten, Sint Maarten,
De koeien hebben staarten,
De meisjes hebben rokjes aan,
Daar komt Sinte Maarten aan
11 november is de dag
Dat mijn lichtje
Dat mijn lichtje
11 november is de dag
Dat mijn lichtje branden mag
Sinte Maarten mikmak,
Mijn moeder kijkt naar tiktak,
Mijn vader kijkt naar Sesamstraat
Dat is wel een snoepje waard
Groningen
Sunt-Martinus bisschop
Mit zien roege muts op,
Mit zien laange stevels aan,
Doar komt Sunt-Martinus aan
Als bedankje
Hier woont een rijk man,
Die veel geven kan
Lang zal hij leven,
Zalig zal hij sterven,
Met honderdduizend erven
Voor een dichte deur
Noord-Holland
Hier woont juffrouw kikkerbil
Die ons nooit wat geven wil
Limburg
Tiere, liere, liere
Heer woënt enne giere
Dih ôs niks wil geave,
Dih zâl waat beleave
(Bron: Wikipedia)
Sint-Maarten inspiratie
- Annemieke laat hier zien hoe je heel toffe dierenlampions kunt maken van een gewone lampion .
- Emy knutselde zelf een lampion van papiermaché en ronde gaten met vliegerpapier. In deze blog legt ze uit hoe jij dit zelf ook kunt maken.
- Bij Judith kun je hier zien hoe je de seizoenstafel in deze periode kunt inrichten
- En voor moeders die geen zin of tijd hebben om een lampion te knutselen, kun je bij Linda 15 last-minute lampions vinden. Doe er je voordeel mee, zou ik zeggen!
Vieren jullie Sint-Maarten? En zo ja, wat vind je het leukst aan het feest?
Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
©Johanna Muehlbauer – Shutterstock
