Het boek Onvoorwaardelijk ouderschap lag al maanden in de kast. Nadat ik oeverloos enthousiast raakte over de eerste twintig pagina’s legde ik het weg, Het werd een item op mijn eindeloze to do list, verder kwam ik niet. Tot afgelopen week. Ik wilde het boek nu weleens gaan uitlezen, want is het echt zo’n fantastische opvoedbijbel als iedereen beweert? In deze review van Alfie Kohns Onvoorwaardelijk ouderschap deel ik mijn bevindingen met je over dit boek vol vernieuwende pedagogische adviezen en tips om positief opvoeden toe te passen.
Onvoorwaardelijk ouderschap (Alfie Kohn)
Waar gaat het boek over en wat is onvoorwaardelijk ouderschap?
De titel is natuurlijk vrij duidelijk: onvoorwaardelijk ouderschap is het belangrijkste thema dat Alfie Kohn met je doorneemt. Hij geeft weer waarom dit eigenlijk het beste is voor je kind, waarom de alternatieven zelfs schadelijk zijn en hoe je dit in de praktijk kunt aanpakken. Dit alles wordt ondersteund door wetenschappelijke onderzoeken. In die zin is het dus ook een boek dat gebruikt kan worden als studieboek.
Onvoorwaardelijk ouderschap is een boek dat aansluit op de ideeën over positief opvoeden: het bekrachtigen van je kind, zelfvertrouwen meegeven en denken aan de lange termijn in plaats van korte-termijn-gehoorzaamheid. Het is aangeven wat je van je kind verwacht in plaats van verbieden. Werken met je kind in plaats van vertellen wat ze moeten doen. Het neemt vastgeroeste ideeën over opvoeding op de schop en dat is erg verfrissend – iets dat je ook gedeeltelijk ziet terugkomen in Jagen, verzamelen, opvoeden.
In dit boek rekent hij bovendien af met het beeld dat bestaat over mensen die deze manier van opvoeden toepassen. Dit zijn geen jaknikkers die alles maar prima vinden van hun kind, er is wel degelijk sprake van duidelijke grenzen en als ouders stel je doelen voor je opvoeding. De weg ernaar toe is echter flexibeler, liefdevoller en meer gericht op het kind dan op wat de buitenwereld ziet als het ideale plaatje.
Hoe is het opgezet?
In eerste instantie vertelt Alfie Kohn over het onvoorwaardelijk ouderschap. Dit doet hij door het af te zetten tegen voorwaardelijk ouderschap – iets dat niet alleen ingebakken zit in onze cultuur, maar ook meerdere verschijningsvormen kent.
Review Onvoorwaardelijk ouderschap
De belangrijkste lessen?
Waar ik best van schrok, of baalde, is dat ik zelf eigenlijk continu vormen van voorwaardelijk ouderschap toepas. Dat is grotendeels natuurlijk ook hoe onze maatschappij is ingericht, maar eigenlijk niet hoe ik het zou willen. Wanneer de kinderen een tekening laten zien, floept er regelmatig een enthousiaste ‘wow’ uit mijn mond, lange tijd was ik voorstander van cijfers op school en ik ben trotser wanneer de kinderen het goed doen met sport. Maar ook uitspraken als: ‘Als je nu niet … dan …’ gebruik ik best vaak.
Alfie Kohn adviseert juist om de intrinsieke motivatie aan te spreken. Dat kinderen vanuit zichzelf (gaandeweg) leren dat je voorzichtig omgaat met de spullen van een ander omdat je blij bent dat je ze mocht lenen én de ander niet verdrietig wil maken als ze stuk gaan. Niet alleen maar omdat je moeder het zegt. Daar zit natuurlijk echt heel veel in. Je wil uiteindelijk ook dat kinderen de juiste keuzes leren maken op basis van hun innerlijke kompas en niet omdat de buitenwereld iets vindt of omdat je anders straf krijgt.
Toch vond ik het ook fijn om eens te lezen over waarom belonen net zo goed niet werkt. Ook dan doet een kind vooral zijn best om jou als ouder te behagen of zelf dat goede gevoel te ervaren. Daarnaast ontstaat er stress wanneer ze niet kunnen voldoen aan jouw wensen (omdat ze bijvoorbeeld het talent missen of omdat ze op een andere manier iets nog niet kunnen).
Mijn mening over het boek
Voor mijn blog, maar ook voor mezelf heb ik veel opvoedboeken gelezen. Onvoorwaardelijk ouderschap is hierin echt anders dan andere boeken. Het bevat de conclusies van enorm veel universitaire studies naar gedrag, pedagogiek en cognitieve ontwikkeling. Het bevat echter ook behoorlijk wat informatie en eigenlijk heeft het tijd nodig om dat te laten bezinken. Ik denk daarom dat Onvoorwaardelijk ouderschap een boek is dat je regelmatig moet herlezen om de lessen nog meer te laten bezinken.
Tegelijkertijd vond ik dat de hoeveelheid wetenschappelijke conclusies die Alfie Kohn aanhaalt soms maken dat het boek wat droog wordt. Dat kun je simpelweg niet voorkomen, maar als ouder leest dat niet altijd prettig. Daarom heb ik voor mezelf een samenvatting gemaakt met de belangrijkste punten, zodat ik die praktisch kan leren toepassen. Toch raad ik Onvoorwaardelijk ouderschap aan om te lezen. Het verandert namelijk niet alleen je kijk op ouderschap, maar ook op je eigen opvoeding.
Wat maakt Onvoorwaardelijk ouderschap zo waardevol voor je eigen leven?
Dit is natuurlijk persoonlijk, maar ik vond het prettig om te lezen over hoe de maatschappij is ingericht en hoe opvoeding werkt. Het verklaart bepaalde zaken die ik nu doe bijvoorbeeld. Hoewel mijn ouders me redelijk vrij lieten, besef ik in retrospect, zijn er elementen die je toch meekrijgt – al dan niet vanuit de maatschappij. We groeiden in een tijd op waarin je je bord moest leegeten, lieve kinderen braaf de instructies van volwassenen opvolgden, je je kop niet te ver boven het maaiveld moest uitsteken en je pas een beloning verdiende na hard werken. Cijfers, je opleiding en werk waren belangrijk.
Dit soort elementen neem je vervolgens onbewust zelf mee. Ik eet nog steeds braaf mijn bord leeg – ook als ik eigenlijk geen trek meer heb. Te veel opvallen? Liever niet. En ik vind het heel moeilijk om te ontspannen als ik in mijn ogen nog genoeg te doen heb. Bovendien, belangrijk in de opvoeding, heb ik lange tijd gedacht dat mijn opvoeding pas geslaagd zou zijn als de kinderen goed naar me luisterden en zichzelf in stilte zouden kunnen vermaken – zeker in het gezelschap van anderen.
Inmiddels merk ik dat dit me allemaal niet meer past. Ik doe dingen waar andere mensen een mening over hebben (alleen op vakantie gaan, buiten mijn comfortzone stappen en een groot gezin laten opgroeien in een wereld waar 1,6 kind de norm is). Maar nog belangrijker is dat mijn voornaamste doel niet langer is om kinderen op te voeden die onvoorwaardelijk naar me luisteren.
Wat is dan wel het opvoeddoel (kijkend naar Onvoorwaardelijk ouderschap)?
- Kinderen die leren vertrouwen op hun eigen intuïtie in plaats van jouw aanwijzingen.
- Begeleiden richting de zelfstandige volwassenen die ze ooit zullen moeten worden. Dus meer een handreiking bieden om je kinderen te leren hoe ze het ooit zelf gaan doen.
- Steunen wat zij fijn vinden, ongeacht of ze hier nu heel goed in zijn. Trots zijn op je kind kan prima, maar niet alleen als ze uitmuntend spelen. Plezier en andere kwaliteiten zijn minstens zo belangrijk.
- Meer feitelijk benoemen dan invulling geven aan iets, maar vooral ook meer doorvragen bij je kind. ‘Ik zag dat je oog had voor je zusje toen ze viel. Hoe ging dat eigenlijk?’
- Samen praten over allerlei onderwerpen, puur uit interesse en niet om te overtuigen dat jouw standpunt beter is: hoe staan zij in het leven? Wat vinden zij belangrijk?
Ik vond de algehele tendens vooral erg liefdevol. In de kern is het totaal niet gericht op competitie (mijn standpunt is beter dan dat van een ander, ik ben de leider en jij moet volgen, je moet goed scoren op school of bij je sportploeg om mij trots te laten zijn), maar vooral op liefde en het individuele kind. Vanuit een bepaalde vastomlijnde basis met lange termijndoelen vooral vrijheid bieden voor de invulling daarvan. Buiten de gebaande paden kijken naar creatieve oplossingen die voor zowel kind als ouders werken. Uiteindelijk is er niet één mal waar het gemiddelde kind in past, maar is iedereen uniek. Elke opvoeding zou dat dus ook moeten zijn.
De grote uitdagingen van Onvoorwaardelijk ouderschap
Kijk, de theorie is prachtig en als je dit leest dan wil je per direct alles toepassen. Het echte leven is echter wat lastiger. Wanneer mijn dochter bijvoorbeeld weigert om de televisie uit te zetten na, gevoelsmatig, vijftig keer vragen, verdwijnt de opgedane kennis snel naar de achtergrond en hoor ik mezelf alweer tetteren dat als hij nu niet heel snel uitgaat, we de televisie op Marktplaats zetten. Logisch, want theorie bevat geen emoties.
Hierin loop ik dus nog vast. Waar ik wel de effecten vrij snel merkte van het doorvragen op dingen (‘wat vind je er dan onprettig aan?’ bijvoorbeeld), zijn dit ergernissen waar ik heel erg mee worstel. Ik wil duidelijke grenzen bieden, maar niet opvoeden vanuit het idee dat ze mij direct moeten gehoorzamen. Het scheelt wel wanneer ik op een rustig moment, met meer emotionele afstand, oplossingen verzin. Zo kan je bijvoorbeeld, in het geval van de televisie, de volgende dingen doen:
- Een duidelijke afspraak maken waarmee je allebei kunt leven, zoals de televisie uitzetten om half 8, zodat ze nog genoeg tijd hebben om rustig naar bed te gaan.
- Begrip tonen zonder bewegingsruimte te bieden: ‘Dit is een spannende aflevering hè? Ik ben ook benieuwd hoe het afloopt met personage X, kan bijna niet wachten tot we morgen kunnen verder kijken.’
- Alternatieven bieden voor de tv die verbindend werken, zoals een spelletje spelen voor het slapengaan.
Uiteindelijk ben je als ouder wel verantwoordelijk en is totale vrijheid natuurlijk geen oplossing in de opvoeding. Maar door te denken in langetermijndoelen in plaats van korte termijn oplossingen, verschuift de focus van direct doen wat jij wilt naar uiteindelijk zelf leren inzien dat het verstandig is je lijf de rust te bieden die het nodig heeft. Net als dat het prettig is om iets verbindends te doen met de mensen om je heen.
Wat viel tegen?
Eigenlijk had ik meer praktische voorbeelden gelezen over hoe je het onvoorwaardelijk ouderschap in de praktijk kunt toepassen. Dat miste ik, want eigenlijk wilde ik vooral lezen hoe ik mezelf kon verbeteren. Nu moet ik zelf nadenken en dat kost werk. Klinkt misschien een beetje tegenstrijdig, want uiteindelijk is het hele doel van Onvoorwaardelijk ouderschap dat je kinderen zelfstandig leren nadenken en functioneren op volwassen leeftijd. Dus dat je dat zelf ook moet leren, lijkt me eigenlijk een logisch gevolg. Maar het is heel moeilijk, waardoor je makkelijker de motivatie verliest.
Aan de andere kant weet ik diep van binnen best dat je sneller succes boekt wanneer je zelf hebt nagedacht over jouw specifieke situatie. Dan kom je met passender oplossingen dan wanneer iemand dit voorschrijft in een boek, zoals Alfie Kohn zelf ook zegt. De weerstand komt dus vooral voort uit mijzelf. En dat is op zichzelf natuurlijk best een interessant inzicht.
Een tweede minpuntje vind ik de nadruk op de meest gebruikte manier van opvoeding als slecht voor je kind. Dat begreep ik na het eerste hoofdstuk eigenlijk ook al wel. Daarom heb ik bepaalde delen, met name de meest theoretische, overgeslagen. Als ik het niet anders zou willen aanpakken, had ik wel een ander opvoedboek gekozen.
Meer over het boek Onvoorwaardelijk ouderschap
- Titel Onvoorwaardelijk ouderschap. Van belonen en straffen naar liefde & redelijkheid.
- Auteur Alfie Kohn
- Jaar van uitgave 2019
- Aantal pagina’s 320
- EAN 9789492995315
- Prijs € 24,99 (paperback) of € 13,99 (e-book)
Heb jij het boek Onvoorwaardelijk ouderschap al gelezen? Past het bij hoe jij denkt over opvoeden?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Dit artikel bevat een of meerdere affiliate links. Van elke aankoop die je doet via deze link(s) krijgen wij een klein percentage. Jij betaalt hiervoor uiteraard niets extra’s, maar je helpt ons een klein handje. Daarbij doen we regelmatig een donatie aan goede doelen als De Voedselbank, het Alzheimer Fonds of KWF. Mocht je dus een aankoop doen, dan willen we je hierbij heel graag bedanken!
©fizkes – Shutterstock
