Wanneer je kinderen krijgt, is er iets waarop je je niet kunt voorbereiden: de overprikkeling die je kunt ervaren binnen je gezin. Soms doordat iedereen tegelijkertijd een verhaal kwijt wil, een andere keer omdat je van alles wil (en moet) regelen en niemand je die rust gunt. Om de overprikkeling binnen het ouderschap te voorkomen, kan je gelukkig een aantal dingen doen. In dit artikel vertel ik, vanuit mijn persoonlijke ervaring, hoe ik die overdaad aan prikkels zelf ervaar en wat je kunt doen om die te reduceren.
Overprikkeling, wat doet dat met je?
“Vier kinderen? Dat lijkt me verschrikkelijk druk,” krijg ik regelmatig te horen. Persoonlijk vind ik het eigenlijk wel meevallen – voor wat de organisatorische kant van ons gezin betreft. Gaat het over de drukte en het verdelen van de aandacht, dan is het een ander verhaal. Soms zitten we met zijn allen te eten en dan willen drie kinderen tegelijkertijd hun belevenissen, mening of klachten met me delen. Intussen zit naast me een peuterjongetje dat ook zijn aandacht nodig heeft. Te midden van die chaos implodeert mijn hoofd regelmatig. Dan schreeuw ik, à la Ruben van der Meer in de reclame voor Cup-a-Soup, NU EVEN NIET! Het duurt dan vaak even voor mijn hoofd weer rustig is.
Overprikkeling is dus in de letterlijke zin van het woord: een overdaad aan prikkels die je niet kunt verwerken op dat moment. En met kinderen gebeurt dat nu eenmaal sneller dan in welke andere situatie dan ook. Zeker wanneer je intussen nog wat boodschappen probeert op te schrijven of in je hoofd al bezig bent met het schema voor de komende week, terwijl ze “Mama, kijk eens!” roepen. Of wat dacht je van een kinderserie met piepstemmetjes op de achtergrond die je aandacht afleidt?
Wat gebeurt er als je overprikkeld raakt?
Voor iedere moeder is dit persoonlijk, dus daarom vertel ik hieronder mijn eigen verhaal.
Bij mij voelt het soms of ik kortsluiting krijg. Zeker wanneer aan de ene kant van de kamer iemand zit te zingen, een ander een eindeloos verhaal vertelt met kop noch staart, de peuter op de televisiekast klimt en het toestel probeert om te duwen en er intussen een kinderserie opstaat. Nu de kinderen een weekje bij hun vader zijn, voel ik hoe overspannen je kunt raken als je slecht voor jezelf zorgt en regelmatig in een staat van overprikkeling doorploetert.
Mijn coping mechanisme is wegvluchten in mijn telefoon. Ik sluit me letterlijk af van de situatie om de stress maar niet te voelen. Het verschil met vorige week, toen ik echt aan mijn tax zat, is namelijk enorm. De neiging om elke keer dat toestel te pakken, voel ik nu niet. Ik ben rustig aan het werk, ontspan tussendoor en heb minder spanning in mijn nek en schouders.
Juist de afstand maakt dat ik nu nuchterder naar mijn situatie kan kijken en zie wat er beter kan. Waar de winst ligt, zowel voor mijzelf (waardoor ik een betere moeder word) als voor de kinderen.
Oplossingen en tips tegen overprikkeling als moeder?
Omdat andere ouders in mijn omgeving dit gevoel herkennen, besloot ik op zoek te gaan naar tips. Wat kun je doen tegen overprikkeling als moeder? Is het eigenlijk überhaupt te voorkomen? En hoe voorkom je dat je de bekende vluchtroute kiest en het patroon doorbreekt? Hieronder vind je praktische oplossingen die je zelf kunt toepassen, waardoor je minder overprikkeling ervaart.
Minder overprikkeld als moeder? Dat doe je zo!
Rustige activiteiten plannen om te ontspannen
Soms ontstaat overprikkeling, omdat de kinderen zelf ook hun prikkels niet goed kwijt kunnen. In dat geval is het verstandig ze daarbij te helpen. Ga samen kleuren, tekenen, kleien, schrijven of handwerken. Of gooi een stapel Donald Duck pockets/tijdschriften/boeken op tafel en spreek af dat jullie een halfuur gaan lezen. En je kan natuurlijk ook zelf voorlezen.
Heb je kinderen die om de haverklap je aandacht willen en “kijk eens!” roepen bij elke streep die ze op het papier zetten? Maak dan de duidelijke afspraak dat je pas kijkt wanneer de tekening helemaal klaar is, dat iedereen voor zichzelf werkt.
Eén taak per keer uitvoeren
Zeker moeders doen veel werk achter de schermen. Onzichtbaar werk. Het praktische nadeel daarvan is dat een kind je gemakkelijker komt storen als je op de bank het weekmenu zit uit te puzzelen dan wanneer je de wc schoonmaakt. En elke keer uit je gedachten getrokken worden om iets (ogenschijnlijk) onbenulligs zorgt voor prikkels en een uitbarsting. Daarbij zijn deze taken vaak veelomvattend en zit je dus regelmatig drie dingen tegelijk te doen, als je niet uitkijkt.
Laat het multi-tasken daarom vanaf nu lekker over aan anderen. Door elke keer maar één taak uit te voeren, houd je het overzichtelijker voor jezelf én voor de rest. Verder helpt het om dit duidelijk uit te spreken. Dus niet op de bank gaan zitten met je telefoon in handen, omdat je een boodschappenlijstje maakt. Maar pak je gezinsplanner erbij en vertel dat je de komende week gaat plannen.
Misschien kan je er zelfs een gezinsmoment van maken. Zeker met wat oudere kinderen. Ik zou (kleine note to self) bijvoorbeeld op zondagavond aan de eettafel kunnen gaan zitten met de meiden van 9 en 10. Zij met hun agenda, ik met de mijne. En dan opschrijven:
- wanneer ze naar welke sport gaan
- welke bijzonderheden er plaatsvinden die week (logeren, kinderfeestjes, sporttoernooien)
- of ze toetsen moeten maken
- of ze iets moeten voorbereiden voor school
Op die manier leren ze meteen hoe je een planning maakt. Hopelijk ervaar ik zelf meer rust door het niet langer tussen de bedrijven door te doen.
Meer tijd voor jezelf nemen
Eén van de grootste valkuilen die ik zelf ervaar (maar die ik ook bij veel moeders om me heen zie), is dat ik te weinig tijd neem voor mezelf. Nu lukt dat sinds de scheiding iets beter, omdat de jongste drie dan bij hun vader zijn en ik daadwerkelijk een leeg weekend voor de boeg heb. Maar tussen de bedrijven door? Nee. Ik ga altijd maar door en door. Zijn de kinderen op school, dan werk ik of doe ik het huishouden. Of ik zit dom te scrollen op mijn telefoon.
Sinds een paar maanden maak ik echter ook meer tijd voor andere dingen. Ik teken meer, knoop armbandjes als een soort bezigheidstherapie, ga een wandeling maken of een stukje skaten, spreek af met vriendinnen, zorg beter voor mezelf en geef mezelf de volledige spa treatment. Ook eet ik intuïtiever, omdat ik iets neem wanneer ik trek heb.
Toch blijkt dit lastig vol te houden met de kinderen om me heen, daar moet ik wel eerlijk in zijn. Je verzandt gemakkelijk in oude patronen, omdat dat de weg van de minste weerstand lijkt. Door dit te combineren (een rustgevende activiteit doen met het hele gezin bijvoorbeeld) zijn er echter wel mogelijkheden. Ook kan het helpen om je partner te vragen de zorg voor de kinderen op bepaalde momenten over te nemen, zodat jij even tijd voor jezelf hebt.
Onderzoek waar bepaald gedrag vandaan komt
Gedrag staat bij kinderen niet op zichzelf. Zo kan het zijn dat ze zich vervelen en jou daarom bestoken met vragen. Of ze zoeken (negatieve) aandacht, waardoor jij het gevoel hebt nergens aan toe te komen. Maar ook een vervelende gebeurtenis op school kan zorgen voor gedrag dat bij jou leidt tot overprikkeling. Weet je echter waar het aan scheelt, dan kan je daar vaak iets mee.
Je verwachtingen duidelijk uitspreken naar de kinderen
Hier maak ik me schuldig aan: ik ben vaak niet duidelijk.
Overprikkeling voel je vaak al aankomen. Het sluimert, steekt en vervolgens barst je uit. Voor je kinderen is het soms de letterlijke donderslag bij heldere hemel, voor jou heeft het kunnen opbouwen.
Om te voorkomen dat je kinderen niet leren omgaan met de prikkels die het leven nu eenmaal geeft, is het goed om hen deze les te leren. Hoe je dat doet?
- Geef duidelijk aan dat je merkt dat alles je een beetje te veel is. Leg uit dat je niet onterecht heel boos wil worden. Bij oudere kinderen kun je vragen om mee te denken over oplossingen. Zij kunnen vaak een hele creatieve oplossing bedenken en zijn zo bewuster van het probleem.
- Spreek een woord af waarmee je aangeeft dat je je grens bereikt. Hier thuis is dat woord heel simpel grens. Geen 100% garantie op succes overigens, maar door het te herhalen (grens, grens, GRENS!) komt de boodschap uiteindelijk meestal wel aan. En het is beter dan schreeuwen.
- Neem even afstand tot de situatie en verlang dat ook van je kinderen. Door je kort terug te trekken in de gang en soms tot 10(.000) te tellen, te letten op je ademhaling en trots te zijn dat je kiest voor een volwassen oplossing, kan je makkelijker tot rust komen dan midden in de chaos. Ook wanneer je kinderen woedend reageren, kun je ze leren om even af te koelen.
Samen huishouden
Rommel en viezigheid kunnen een prikkel vormen die in je achterhoofd blijft zoemen. Wanneer je kinderen hangerig zijn of veel ruzie maken en je huis is ‘ook nog eens’ een zootje, dan kan het je allemaal te veel worden. Prikkelgevoelige mensen gedijen nu eenmaal beter in een schoon en opgeruimd huis. Daarom is het belangrijk dat kinderen verantwoordelijkheid voelen voor het huishouden. Zij leven er immers ook. Als ze overal hun kleding, serviesgoed en andere zaken laten slingeren, maakt dat de drukte (in jouw hoofd) er niet beter op. Los daarvan is het voor kinderen ook nuttig dat ze leren omgaan met het huishouden; uiteindelijk moeten ze op hun achttiende (of daarna) een eigen huis kunnen bestieren.
Afspraken die je kunt maken?
- Als je iets gebruikt, ruim je het na afloop eerst op voor je iets nieuws pakt. Dat geldt voor speelgoed, servies en kleding.
- Na school ruim je je tas zelf uit. Ga je bij een vriendinnetje spelen? Dan doe je dat voor het eten.
- Iedereen heeft 1-2 kleine taakjes. Denk aan het dekken of afruimen van de tafel. Het inruimen van de vaatwasser. Het opruimen van de gang. Het eten geven van de huisdieren of het schoonmaken van een hok/kattenbak/voerbakjes.
- Slaapkamers houden ze zelf bij. Eens per week (of twee weken) halen ze hun beddengoed eraf en zorg jij dat het gewassen terugkomt.
In ons geval geldt dat ik hier echt nog wel wat extra aandacht aan mag besteden. Hoe meer structuur je biedt en hoe meer we samenwerken, des te meer tijd er ook overblijft voor leukere zaken.
Zorgen voor één-op-één tijd
Dit vind ik stiekem één van de lastigste dingen van het ouderschap. Vooraf kan ik bedenken dat ik eens per maand iets met elk kind apart ga doen. In de praktijk komt het er niet (vaak) van. En dan baal ik. Zij ook.
Toch helpt het om ieder kind individuele aandacht te geven. Door bijvoorbeeld een specifiek museum te bezoeken, naar de bioscoop te gaan of lekker buiten te spelen, maak je nieuwe herinneringen. Zeker hier, waar de middelste twee maar elf maanden schelen, lijkt het vaak de makkelijkste manier om ze te combineren – terwijl ze een compleet ander karakter hebben. Meer tijd voor ieder persoonlijk, maakt echter wel dat ze ook minder negatieve aandacht zoeken.
Dat wordt dus toch de agenda erbij nemen en gewoon activiteiten op een rijtje zetten. Verder kan het lonen om te investeren in kortingskaarten of abonnementen, zoals de museum jaarkaart of – in ons geval – de Rotterdampas. Dat kan bijvoorbeeld ook van de kinderbijslag.
Elke dag naar buiten gaan
Ergens halverwege november vorig jaar stormde het. De kinderen vlogen elkaar aan, ik merkte dat ik compleet overprikkeld raakte en zat de minuten af te tellen. Tot ik besloot naar buiten te gaan. Iedereen trok zijn of haar laarzen aan en we gingen met frisse tegenzin op pad. Toch ontstond er al snel meer rust. De kinderen renden uitgelaten vooruit, voelden de regendruppels op hun gezichten en leunden in de wind.
Onderweg raakte ik aan de praat met een paar hondenbezitters en ik grapte dat ik de kinderen aan het uitlaten was. Ze knipoogden vol begrip, omdat ze het herkenden van de tijd dat ze zelf jongere kinderen hadden. Toch zat er ook een kern van waarheid in. Natuurlijk, ze plassen niet tegen elke boom die ze tegenkomen, maar hele dagen binnen zitten, is niet goed. Bij jongetjes nog minder, zo liet ik me pas nog vertellen. Dus weer of geen weer, elke dag even naar buiten, draagt bij aan een aantal belangrijke zaken die overprikkeling voorkomen:
- Kinderen raken hun (overmatige) energie kwijt.
- De natuur kalmeert je zenuwstelsel, waardoor je zelf ook meer rust ervaart.
- Ze spelen buiten, wat vaak goed is voor de sociale omgang met elkaar.
- Doordat je buiten bent, zitten ze sowieso niet achter een scherm (wat bij hen ook het aantal prikkels reduceert).
Tel uit je winst!
Lasten verdelen met anderen
Nederland heeft een individualistische samenleving. Dat heeft soms zo zijn voordelen, maar iets minder prettig is dat je het opvoeden bijna automatisch (grotendeels) alleen doet. En dat terwijl samen opvoeden zoveel makkelijker is. Door bijvoorbeeld samen naar het park te gaan en daar te frisbeeën of voetballen, met elkaar het zwembad in te duiken en afwisselend te spelen met de kinderen of in een (binnen)speeltuin gezamenlijk bezig te zijn, verlaag je je eigen lasten. Maar daarmee dus ook het aantal prikkels.
Probeer een fijn netwerk om je heen te verzamelen van ouders die kinderen hebben in dezelfde leeftijd. Misschien wel die leuke moeders van school met wie je zelf ook graag kletst. Bedenk samen regelmatig iets leuks om te gaan doen met zijn allen. Dat kan een middagje buitenspelen zijn in het park of op het strand, maar ook bijvoorbeeld samen eten. Gooi de barbecue aan, bestel wat pizza’s en genieten maar!
Digi-minderen
Tot slot misschien de grootste last van onze tijd: de gemakkelijke toegang tot schermpjes (en het effect daarvan op de hoeveelheid prikkels die we moeten verwerken). Denk aan:
- Geluiden van kinderseries, die in deze tijd veel minder vertragend werken dan in onze tijd. Hysterische nagesynchroniseerde dialogen waarin veel gegild wordt. Spannende avonturen en de continue impuls van weer iets nieuws.
- De eindeloze hoeveelheid mogelijkheden. Waar wij afhankelijk waren van wat Kindernet of Telekids ons boden, kan je nu ‘alles’ kijken wat je maar wilt. En dat is behoorlijk veel in de praktijk, waardoor verveling in principe tot het verleden hoort.
- Nieuwsberichten of filmpjes die een naar gevoel achterlaten (waarmee je wél de rest van de dag moet dealen). En ook daartoe heb je constant toegang.
- Het gemak waarmee je kunt scrollen. Instagram Reels, TikTok – apps die er belang bij hebben jou zolang mogelijk online te hebben en daar alles aan doen. Voor je het weet, ben je weer een uur verder. Of erger nog, en dat doen we ook bijna allemaal weleens: zeggen dat je kind moet wachten, omdat je iets wil afkijken.
Eens in de zoveel tijd besluit ik daar iets mee te doen. Daarom staat deze tip hier ook weer bij. Digi-minderen helpt enorm. Zeker wanneer je denkt eigenlijk helemaal geen tijd te hebben, is dit slim. Houd maar eens bij hoeveel tijd je online spendeert. Die uren had je mooi kunnen steken in ontspanning en andere zaken waar je weinig aan toe komt. Bovendien, hoeveel mis je er écht aan als je de komende twee uur de memes links laat liggen?
Kortom, overprikkeling bij ouders komt vaak doordat we onszelf te weinig ontspanning gunnen. Daarnaast helpt het om de natuur op te zoeken en onze kinderen te betrekken in alle zaken die je moet regelen. Het is soms lastig om de enorme hoeveelheid prikkels te reduceren, maar ook een belangrijke les die je je kinderen kunt meegeven. Zodat zij hier later beter mee om kunnen gaan. Ik ben benieuwd hoe jij hiermee omgaat. Herken je de overprikkeling? Het gevoel dat je helemaal vol zit en alleen maar wil roepen dat het NU klaar is? Hopelijk heb je dan iets aan bovenstaande tips. Verder zou ik het leuk vinden om te lezen hoe jullie dit thuis aanpakken. Neem je genoeg tijd voor jezelf of valt daar nog winst te behalen?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©PeopleImages.com – Yuri A – Shutterstock
Een gedachte over “Overprikkeld als moeder? Met deze tips krijg je meer rust”"