Jagen, verzamelen, opvoeden – een heilige graal?

Wie enigszins in de alternatievere hoek zit op het gebied van opvoeden, heeft ongetwijfeld gehoord van Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff. Maar ook wie het boek nog niet kent, zou het eens moeten lezen. Een baanbrekend onderzoek dat alle heersende opvattingen over opvoeding in de Westerse wereld op zijn kop zet – alleen al omdat het succesvol bleek bij miljoenen mensen. Maar is het inderdaad zo’n heilige graal? Ik downloadde Jagen, verzamelen, opvoeden (gratis) via Kobo en dook in de wondere wereld van de oude leefgemeenschappen.

Jagen, verzamelen, opvoeden: waar gaat het over?

Laten we bij het begin beginnen. Waar gaat het boek eigenlijk over en wat maakt het nu toch zo baanbrekend? Jagen, verzamelen, opvoeden is geschreven door Michaeleen Doucleff, Amerikaans journaliste en bovenal moeder van een drammende peuter. Althans, dat was ze, tot ze de methoden in dit boek ontdekte.

Bewezen opvoedmethode

Samen met antropologen en psychologen onderzoekt ze de manier waarop oude leefgemeenschappen, zoals de Maya en Inuït, al jaren opvoeden. Zij staan hierin misschien nog wel het dichtst bij de kern van hoe het ooit was toen we nog in stamverband leefden, nog niet zo beïnvloed door het Westen als bepaalde andere gebieden in de wereld. Michaeleen gaat zelf ook langs bij de verschillende groepen. Ze woont een tijdje bij een Maya-gemeenschap in Midden-Amerika, verblijft bij de Inuït boven de poolcirkel en reist daarna af richting de Hadzabe in Tanzania.

Dit zijn drie jager-verzamelaargemeenschappen die hun oorspronkelijke cultuur en bijbehorende riten goed bewaarden door de jaren heen. Kennis wordt doorgegeven van ouders op kind en zij zijn dichtbij de oorspronkelijke kern gebleven. Anders dan bij ons zie je hier hulpvaardige kinderen die vrijwillig bijdragen aan het huishouden, hun broertjes en zusjes helpen, nauwelijks ruzie maken en zeker niet gevloerd gaan omdat ze geen toverballen mogen in de supermarkt. Dat komt, zo zegt Michaeleen, doordat deze volkeren hun opvoedmethode al tienduizenden jaren verbeteren en optimaliseren.

Klinkt goed toch? In het boek beschrijft ze haar reis, de zoektocht naar meer rust in huis en minder strijd met haar dochter, maar ook de lessen die ze van overal ter wereld meenam naar huis. Door ze thuis toe te passen, zal je snel een verandering merken. Die uitdaging wilde ik wel aangaan!

Opbouw van het boek

Allereerst gaat Michaeleen in op de heersende opvoedmethoden die we in het Westen kennen. Ze vertelt hoe die ontstonden in de zeventiende, achttiende eeuw – precies de periode waarover ik mijn scriptie schreef. Ik herken wat ze zegt. Het waren in eerste instantie (katholieke) mannen die bedachten dat de opvoeding van kinderen het domein van de vrouw moest zijn. Het waren ook vooral mannen die plots allerlei opvoedkundige theorieën bedachten. De samenlevingen, zoals die jarenlang bestonden, maakten plaats voor een ander soort, meer hiërarchisch gezin met een man aan het hoofd, een vrouw daaronder en dan de kinderen.

Hierbij gaat ze dieper in op verschillende ideeën over opvoeding die we vandaag de dag nog hanteren:

  • Kinderen prijzen wanneer ze iets positiefs doen, negeren wat je niet fijn vindt
  • Je huishouden vooral zelf voeren en je kinderen hier niet bij betrekken (of hen werk uit handen nemen, als het te langzaam gaat)
  • Je leven in dienst stellen van je kind en soms tegen je zin in toch maar weer naar de ballenbak gaan of dat ene museum, omdat zij het wel leuk vinden

Dat kan anders. Hoe? Aan de hand van haar eigen ervaringen bij de verschillende volkeren vertelt ze op welke manier je kinderen meer kan betrekken bij het huishouden en hoe je ze kan motiveren om uit zichzelf bij te dragen aan het gezin. Werken vanuit teamverband dus, in plaats van individualistisch.

Jagen, verzamelen, opvoeden, Michaeleen Doucleff review
Hadzabe vrouwen ©federico neri – Shutterstock

Review Jagen, verzamelen, opvoeden

Kritiek op het boek

In verschillende reviews van Jagen, verzamelen, opvoeden lees je terug dat het een nogal Amerikaans boek is. Daar ben ik het niet mee eens. Ik zie inderdaad een bepaalde romantisering terug als het gaat om de oudere volkeren tegenover de Westerse manier. Aan de andere kant moet dat volgens mij ook wel, omdat Michaeleen een boodschap over te brengen heeft. Daarnaast gebruikt ze zelfspot en heeft ze veel humor – iets dat je, naar mijn ervaring, weinig terugvindt in Amerikaanse boeken.

Hoe zit het boek in elkaar?

In Jagen, verzamelen, opvoeden beschrijft ze heel helder op welke gebieden de Maya, Inuït en Hadzabe een andere aanpak hanteren thuis. Dat levert echt andere kinderen op, en dat geloof ik wel. Toevallig besefte ik dat toen we op familievakantie weg waren. We steunden elkaar allemaal, leefden meer als een geheel en minder als individuele gezinnen. Was iemand moe (of gevloerd door corona, zoals ikzelf), dan was er altijd iemand anders om bij te springen. Het feit ook dat je niet elke avond hoefde te koken, dat het opruimen en schoonmaken werd verdeeld – ik kwam helemaal bij. Op dat moment dacht ik ook al: wat zonde eigenlijk dat we dit als mensen niet meer doen.

Het succes van een opvoedboek valt of staat met de mate waarin je ontvankelijk bent voor de boodschap, denk ik, en de bereidheid om de tips toe te passen binnen je gezin. In dit geval passen de ideeën die Michaeleen beschrijft grotendeels bij wat ik zelf ervaarde tijdens het weekje weg. Daarbij zijn de tips direct toe te passen en werken ze, is mijn ervaring.

TIP! Ik vind Jagen, verzamelen, opvoeden sterk passen bij Onvoorwaardelijk ouderschap van Alfie Kohn – een ander boek dat gaat over minder betutteling en machtsverhoudingen in huis. Met deze twee boeken heb je een mooie basis in huis als je meer wil weten over positief opvoeden en dicht bij je menselijke natuur blijven.

Prettig aan Jagen, verzamelen, opvoeden

  • Praktische tips die je meteen thuis kunt toepassen
  • Een mooie situatieschets die je meeneemt naar de andere kant van de wereld, naar volkeren die misschien gevoelsmatig ver van je afstaan, maar tegelijkertijd zo’n warme en liefdevolle gemeenschap vormen dat je er ook bij wil horen
  • Een andere kijk op ouderschap die veel minder zwaar, druk en belastend voelt
  • Herhaling van de kernboodschappen en tips (hoewel niet iedereen dat fijn vindt lezen), waardoor je de boodschappen van het boek beter onthoudt – evenals een samenvatting aan het eind van ieder hoofdstuk

Minder prettig aan Jagen, verzamelen, opvoeden

  • Het wordt soms wel erg zwart-wit gesteld; bepaalde vragen blijven voor mij onbeantwoord. Zo vraag ik me af hoe het zit met kinderen die weigeren mee te werken (of zijn die er helemaal niet?), daarover lees je eigenlijk nauwelijks iets.
  • Soms vind ik iets best lastig toe te passen, omdat we in een Westerse wereld leven. Ik kan bijvoorbeeld wel een eigen stam of gemeenschap willen opbouwen, maar de rest van mijn omgeving heeft daar wellicht geen boodschap aan.

Werkt Jagen, verzamelen, opvoeden in de praktijk?

Ik heb wat dat betreft een dienstbaar testpanel rondlopen: onze puber en twee kinderen van 7 en 8 die steeds minder enthousiast reageren als ik voorstel een klusje te doen. Nou ja, en een baby van tien maanden, maar meer dan de was uit de wasmand trekken doet hij nog niet momenteel 😉 Verder hebben de meiden nog weleens ruzie en vragen ze relatief veel aandacht in de vorm van ‘Mama, kijk eens!’ Als ik de methodes toepas, zou dat minder moeten worden, stelt Michaeleen.

Minder loftuitingen

Eén van de tips die Michaeleen vrij snel geeft, is te stoppen met alles loven dat je kind doet, maakt en zegt. Dat zou namelijk leiden tot meer strijd in huis (wie krijgt de meeste waardering?), minder intrinsieke motivatie om bij te dragen in huis en bovendien is het eigenlijk best ridicuul gedrag als je erover nadenkt. Toen ik er (voor het eerst in mijn leven) bewust bij stil stond, was ik het met haar eens. Waarom prijs ik de kinderen als ze hun schoenen opruimen of hun zusje met rust laten? Dat zouden toch gewoon normale zaken moeten zijn?

Vol goede moed besloot ik die dag niet meer continu te roepen: ‘Wat mooi!’ en ‘Goh wat fijn dat je vandaag je boterham op eet vóór acht uur’ Hoe moeilijk kon dat zijn? Nou, ik kan je zeggen: behoorlijk. Kennelijk reageer ik onbewust enthousiast op elke scheet die ze laten. Zo vaak dat ik zelfs mezelf niet meer serieus kon nemen, toen ik het eenmaal doorhad. Het ergste? Wanneer ik mijn complimenten inslikte, maakte ik er per ongeluk alsnog ‘fijn dat je helpt’ van. Best problematisch eigenlijk.

Michaeleen raadt daarom ook aan dit op te bouwen. Het is nu eenmaal iets wat we bijna allemaal op de automatische piloot doen en het kost even tijd voor je het eruit hebt. Elke dag een kwartiertje en dan opbouwen tot het uit je systeem is. Het klopte. Een paar dagen al knik ik goedkeurend als ik zie dat ze iets doen waarmee ze een bijdrage leveren aan het gezin of ik leg even een hand op hun schouder en glimlach. De bijna hysterische ‘supers’ maken steeds vaker plaats voor erkenning en waardering zonder woorden.

Meer doen in het huishouden?

Ik zal niet te diep ingaan op de theorie die Michaeleen uitlegt in haar boek, maar de Maya zorgen ervoor dat alle gezinsleden uit zichzelf en zonder mopperen een bijdrage leveren in huis. Ze zien wat moet gebeuren en pakken het op.

Eerlijk gezegd had ik hier best een hard hoofd in. Die meiden staan doorgaans niet te springen als we iets moeten doen en ik ze erbij roep. Toch paste ik de tips en methode toe die in het boek staan en wat schetste mijn verbazing? Al op de eerste dag maakten ze zelf hun bed op, hielpen ze de vaatwasser in- en uitruimen, voerden ze de vissen en smeerden het brood voor school. Verder hielp de één met het vullen van de droger en de ander speelde met Sean toen ik even iets moest doen.

Inmiddels hoef ik soms alleen maar op te merken dat ik iets nodig heb en ze helpen uit zichzelf. Ook sta ik vaker met mijn dochter May in de keuken, omdat ze graag wil helpen met koken. Op een enkele aanwijzing na, kan ze eigenlijk best veel. Zo pakt ze een aardappelschilmesje en snijdt de groenten, ze luistert naar mijn tips en roert in de pan. Dingen die ik voorheen nog weleens te spannend vond, blijkt ze prima aan te kunnen.

Jagen, verzamelen, opvoeden review werken de tips
Maya familie ©SALMONNEGRO-STOCK – Shutterstock

Niet meer schreeuwen tegen je kinderen

Deel 2 van Jagen, verzamelen, opvoeden gaat over de Inuït. Overigens is het misschien goed om te weten dat alle gemeenschappen een soortgelijke opvoeding hanteren, maar dat ze van elk volk een belangrijke les meeneemt. In dit geval is dat het niet schreeuwen tegen je kinderen.

Hoe goed ik mijn best ook doe, dat lukt me maar slecht. Zelfs als de kinderen lawaai maken, roep ik dat ze zachtjes moeten zijn voor de buren (en doe daarmee dus mijn eigen boodschap compleet teniet). Misschien is het vooral daarom dat ik versteld sta van de eerste keer dat ik de tips toepas. De meiden waren aan het ruzieën en ik wilde eigenlijk, zoals altijd, roepen dat ze moesten ophouden. In plaats daarvan zweeg ik en liep weg – tegen mijn eigen natuur in.

Wat er gebeurde? In eerste instantie liep de ruzie zoals normaal, maar al snel stopten ze met hun discussie en gingen ze als gevraagd hun tanden poetsen. Ik hoefde slechts één keer te zeggen dat ik wilde dat ze hun troep opruimden en zo geschiedde. Daar kwam nog eens bovenop dat ik me minder gestrest voelde. Ik sta er nog steeds van versteld, maar het werkt dus wel.

Autonomie

De Hadzabe leren hun kinderen van jongsafaan een bepaalde autonomie: zelfstandigheid en vrijheid, maar op een verantwoordelijke manier. Dit is iets dat je, met de tips van Michaeleen, jouw kind ook kan meegeven – zelfs in het Westen, zelfs als je woont aan een drukke straat. Toevallig waren we hier een tijdje geleden mee begonnen en toen merkte ik ook al dat het inderdaad effect had op onze dochters.

Hoe meer autonomie ze ervaren, binnen bepaalde grenzen uiteraard, hoe hulpvaardiger kinderen worden. Ze zullen je verbazen met wat ze eigenlijk allemaal al kunnen. Gisteravond bracht ik hen naar bed. Normaal is dat vaak een moment dat bol staat van strijd, gezeur om aandacht, waarna ik geërgerd weer naar beneden kom. Soms verschijnen ze nog een stuk of zes keer in de woonkamer (want de ander ademt/zeurt/zingt/neuriet/leest hardop).

Nu gaf ik ze een opdracht: ga naar boven, douchen, trek je pyjama aan en poets je tanden vast. Zonder al te veel goede hoop liep ik de trap op, klaar om ze aan te sporen. Maar daar liep dochter 1 met fris gewassen haren, gepoetste tanden in haar pyjama, dochter 2 smeerde zich in met bodylotion en had een pakketje klaarliggen met haar ondergoed en pyjama. Ik las voor, bood meer ruimte aan hun eigen wensen en na een kwartier zat ik verbluft beneden op de bank. Hoe dan?

Jagen, verzamelen, opvoeden biedt een nieuwe kijk op opvoeden

Ik denk dat het grootste verschil zit in mijn nieuwe kijk op opvoeden. De meeste boeken die je leest op dit gebied hebben uiteindelijk toch eenzelfde soort boodschap. Ze verschillen wellicht een beetje in de manier waarop ze de kwestie aanpakken, maar dat is het ook wel. Jagen, verzamelen, opvoeden is oprecht anders en ik begrijp echt waarom het als baanbrekend wordt gezien.

Persoonlijk verandert dit echt iets voor me. Ik hoop oprecht dat we van ons gezin een meer geoliede, samenwerkende machine kunnen maken met alle tips. Eentje waarbij de zussen en hun broertje elkaar helpen in plaats van tegenwerken, waarbij we delen met elkaar en meer harmonie ervaren. En omdat ik zo enthousiast ben, deel ik dit dus ook met jullie. Alleen al omdat ik oprecht geloof dat we allemaal wel wat minder stress mogen ervaren in het ouderschap.

Is alles zo positief?

Voor wat de inhoud van het boek betreft wel. Ik ben momenteel een soort fanatieke verkoper die iedereen die het maar horen wil (en eigenlijk ook wie het niet wil weten) vertel hoe baanbrekend Jagen, verzamelen, opvoeden is. Als je de tips toepast, werken ze eigenlijk heel snel. Je kind blijkt een hulpvaardig mensje met oog voor zijn omgeving, die niet om elk dingetje hoeft te discussiëren.

Aan de andere kant betekent dit natuurlijk niet dat ik nu zelf opvoeder van de eeuw ben geworden. Ik schreeuw nog steeds weleens en verlies mijn geduld, zeker tijdens de tijd van de maand of als ik niet lekker in mijn vel zit. Het vergt oefening en tijd. Om die reden ga ik het boek ook gewoon los bestellen, want ik denk dat het praktischer is om zaken na te lezen als je het in de kast hebt staan.

Desalniettemin ben ik echt heel positief en vol goede hoop. Ook heelde het boek een stukje verdriet dat nog in mij zat – eigenlijk onbewust. Ik leerde met compassie kijken naar het jonge meisje van 22 jaar oud dat een baby kreeg en roeide met de schaarse riemen die ze had. Ik doorvoelde de pijn opnieuw van de stress na de geboorte van May, maar voelde ook dat ik mezelf destijds tekort deed door geen hulp te vragen. Daarbij zie ik nu in dat ik dat wel mag – zelfs moet. Mensen dichtbij laten komen, is gezond. Dat hebben we nodig. Opvoeden doe je samen. Die lessen neem ik, bovenop de opvoedkundige, ook met me mee.

Algemene informatie

  • Titel Jagen, verzamelen, opvoeden
  • Auteur Michaeleen Doucleff
  • Aantal pagina’s 320
  • Verschijningsdatum 22 juni 2021
  • ISBN 9789400513167

Ken jij het boek Jagen, verzamelen, opvoeden al? Is het iets dat je zou lezen of ligt het misschien niet helemaal in je interessegebied? Vragen, opmerkingen – ik lees het allemaal graag terug in de reacties.

Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.

©Monkey Business Images – Shutterstock

Ook leuk om te lezen

Merel

Pedagoog in opleiding Merel (39) is moeder van vijf (Nova* 2020). Dol op zoetigheid en daardoor eeuwig aan de lijn, verdwaalt nog in haar eigen achtertuin en doet op haar eigen manier pogingen de wereld iets mooier te maken. In 2013 studeerde deze historica af op het onderwerp "Pedagogische boeken in de 17e en 18e eeuw". Dat vond ze zo leuk dat ze daarna zelf is gaan bloggen over de opvoeding. Haar leven? Chaos met een gouden randje!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Terug naar boven