Kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd hun eerste mobieltje. Daarbij hoort ook de toegang tot social media: TikTok, Instagram, Snapchat en YouTube. Hoewel voor veel apps een leeftijdsgrens geldt, omzeilen ze die met een foutieve geboortedatum. Zo krijgen kinderen toegang tot zowel de mooie kanten van internet als online risico’s of heftige beelden waaraan je ze eigenlijk niet wil blootstellen. in dit artikel gaan we in op Instagram. Wat is wettelijk gezien toegestaan? Waaraan kan je denken als je kind op een dergelijke app gaat? Tot slot vind je onderaan een voorlichtingsfilmpje over de risico’s van kinderen op Instagram – eentje die, naar mijn mening, elke ouder zou moeten kijken.
Algemene informatie over Instagram en kinderen
Wettelijke bepalingen omtrent Facebook en Instagram
In 2018 zijn de wettelijke regels veranderd. Vanaf dat moment moeten kinderen onder de 16 jaar ouderlijke toestemming krijgen om een account te maken waarmee ze gegevens delen met een bedrijf (zie ook: dit artikel van de Consumentenbond). Dit geldt dus ook voor apps als Facebook en Instagram. Meld je je aan met een leeftijd tussen de 13-16 jaar dan moet je als ouder een kopie van het legitimatiebewijs sturen om hiermee toestemming te geven.
Uiteraard is dit relatief makkelijk te omzeilen met een geboortedatum die verder in het verleden ligt. Dus waar het officieel allemaal niet mag, ziet de praktijk er vaak anders uit. Kinderen maken eenvoudig een profiel aan op verschillende socials.
Wat is er zo leuk aan Instagram?
Niet elke ouder heeft zelf Instagram op zijn of haar telefoon. Dat betekent ook dat je niet altijd op de hoogte bent van wat speelt onder tieners of het account van je eigen kind niet kunt volgen. Een korte uitleg van de positieve kanten van deze app:
- Je deelt foto’s met bekenden
- Over die foto kan je een filter plaatsen om het mooier te maken
- Net als Facebook verschijnen die op een timeline (niet in chronologische volgorde, maar op basis van populariteit en bepaalde voorkeuren die Instagram bepaalt aan de hand van je eerdere zoekgedrag)
- Met hashtags kan je aangeven wat op je foto staat; zo kunnen gelijkgestemden elkaar sneller vinden (#beach brengt alle strandliefhebbers samen en #fml alle mensen die op dat moment balen van het leven)
- Instagram wordt tegenwoordig ook veel gebruikt door social influencers – je moet deze groep zien als, veelal, jongeren die invloed uitoefenen op de jeugd. Dat doen ze door stukjes van hun leven te tonen: de persoon achter de BN’er, maar ook met modestatements of de oproep mee te helpen voor het goede doel. Vaak maken ze bovendien verkapt reclame voor verschillende merken.
- Je kunt filmpjes bekijken (reels), waardoor de app een grote overlapping kent met TikTok.
- Instagram is in principe een relatief positieve vorm van social media. Natuurlijk hangt het ook af van wie je volgt, maar als je wil kan je tijdlijn vol met bloemetjes, kinderen en unicorns staan.
Wat zijn de risico’s van Instagram?
Zoals hier boven al staat: in principe is Instagram een hele leuke, positieve vorm van sociaal contact. Maar er zitten ook risico’s aan de app.
- Net als met alle social media is het goed om te beseffen dat iemand mogelijk jouw openbare foto’s zou kunnen gebruiken voor minder fijne doeleinden.
- Er zit een chatfunctie op, dus het kan altijd zo zijn dat een oude viezerik contact legt met jouw jonge dochter, terwijl hij zich voordoet als een jonge god.
- Het liken en geliket worden kan verslavend werken. Het kan daarom verstandig zijn om bij je kind te benadrukken dat er belangrijkere dingen zijn in het leven dan dat je de nasi van dinsdagavond nog niet hebt gedeeld met je volgers.
- Instagram toont niet het echte leven. Zeker kinderen die nog op de basisschool zitten, kunnen het onderscheid niet goed maken tussen een ideaalwereld en de realiteit. Dat kan hen onnodig onzeker maken. Zeker onder invloed van hormonen. Je ziet hier namelijk veel tieners en twintigers met een onrealistische levensstijl: ze zijn afgetraind, laten zichzelf cosmetisch aanpassen, hebben huizen die in een magazine thuishoren of gaan op exorbitante reisjes – al dan niet gesponsord. Als je kind oprecht gaat denken dat dit de norm is, voelt zijn eigen leven wellicht heel treurig.
- Via bepaalde hashtags kunnen ze in contact komen met obscure gebruikers (zoals #ana wordt bijvoorbeeld gebruikt door meisjes die anorexia hebben en elkaar daarin steunen)
- Als Facebook (de huidige eigenaar van Instagram) de fotorechten krijgt, kunnen ze jouw foto’s gebruiken in advertenties. Zonder toestemming, want daar ’teken’ je voor met het downloaden van de app.
Natuurlijk mag voorop staan: dit hoeft niet te gebeuren, maar toch is het goed om te beseffen dat het meer is dan alleen een leuk en onschuldig filter op je foto.
Tip voor ouders: weet (of ontdek) hoe Instagram werkt
Als je geen Instagramgebruiker bent van het eerste uur, is het zeker verstandig je goed te verdiepen in de app. Download hem, kijk hoe die filters werken en zoek eens uit welke beroemdheden je zoon of dochter graag volgt. Welke invloed oefenen die op hem of haar uit? Daarbij leert het je ook van alles over de valkuilen die hierboven staan. Vind je het lastig? Laat je dan voorlichten door iemand die precies weet hoe de app in elkaar steekt.
Let op! Geheim account
Kinderen zijn vaak sneller dan hun ouders met het begrijpen van nieuwe media. Logisch: ze zijn er veel meer mee bezig. Een geheim account is dan ook zo aangemaakt. Kiezen ze een wat ongebruikelijke naam en nemen ze geen profielfoto, dan is de kans al een stuk kleiner dat jij het ontdekt.
Al blijven het kinderen. Grote kans dat je bij bepaalde klasgenoten die ene naam steeds ziet opduiken, dat ze worden getagd in een verhaal of foto en dat juist dat ene vage profiel bij je suggesties blijft staan. Desondanks is het goed hier alert op te zijn, zeker met oog op de belangrijkste Instagram-gevaren voor tieners, waarover je meer ziet in het filmpje verderop.
Regels voor een Instagram account
Wanneer je kind op Instagram mag, is het slim om daar afspraken over te maken met elkaar. Uiteindelijk stuur je je dochter ook niet zomaar in haar eentje een donker park in en laat je haar niet uitgaan zonder bepaalde zaken door te spreken. Bovendien, je spreekt uiteindelijk toch vaak ook regels af omtrent het gebruik van het mobieltje zelf. Daarin kan je het downloaden (social media) apps natuurlijk meteen behandelen.
Geef daarbij ook ruimte aan je kind om te vertellen wat hij of zij zelf weet. Daarmee behandel je ze als een gelijkwaardige(re) gesprekspartner en zullen ze ook actiever deelnemen aan het gesprek. Bovendien blijven jouw zorgen dan beter hangen dan wanneer het voelt als een eindeloze preek.
Welke afspraken kan je maken omtrent het gebruik van Instagram?
- Geen onbekenden toevoegen.
- Weet wat de risico’s zijn en handel daarnaar.
- Bij twijfel altijd naar je ouders toegaan of een andere vertrouwenspersoon, als je dat prettiger vindt
- Houd je account privé.
- Als je iets ziet dat je ervaart als onprettig, bespreek dit dan ook met een volwassene.
- Benadruk verschillende zaken: een hartje op Instagram zegt niet veel meer dan dat iemand je foto leuk vindt. Het maakt je geen beter mens en er is ook een leven buiten social media.
Kijk samen met je partner wat jullie belangrijk vinden en waar voor jullie de grenzen liggen. Bespreek verder ook de onrealistische levensstijl van influencers, de verkapte reclame die ze maken en wat die focus op beroemd worden nu eigenlijk met mensen doet.
Dit filmpje zou elke ouder moeten zien voor hij ja zegt tegen Instagram
Viezeriken zitten overal, dat weten we best. Maar hoe gemakkelijk zij toegang hebben tot het profiel van een meisje dat je dochter had kunnen zijn? Onderstaand filmpje kan behoorlijk shockerend zijn, maar is een goede waarschuwing. Bespreek de risico’s van Instagram waar mogelijk met je kind door en druk hen op het hart bij dit soort zaken altijd naar jou toe te komen. Laat ze weten dat je niet boos zal zijn, ook niet als ze onder druk meegaan met dit soort rare verzoekjes. Uiteindelijk zit de volwassene fout, zij zijn nog maar een kind dat de wereld langzaam verkent.
Onze ervaring met Instagram op de basisschool
Bij mijn oudste begonnen Instagram en Musical.ly (de voorloper van TikTok) pas een beetje te spelen richting het eind van de basisschool. Bij haar twee zusjes hoor ik nu al regelmatig dat leeftijdsgenoten op social media zitten. Instagram is tegenwoordig iets minder populair, maar TikTok en Snapchat des te meer. Niet zo gek dat onze meiden dat ook willen. Toch staan wij hier als ouders vrij streng in: het mag pas wanneer ze naar de middelbare school gaan.
De halve klas is inmiddels online actief
Zeker in groep 6 is onze dochter van tien één van de laatsten die nog geen eigen mobieltje heeft. Net zoals haar zus, acht jaar geleden. Wij vinden het eigenlijk helemaal niet zo’n fijne ontwikkeling dat ze al op deze leeftijd worden geconfronteerd met intens gemene reacties, onheilspellende filmpjes en influencers die hun prachtige lichamen verpesten met cosmetische ingrepen. Dat is niet het wereldbeeld wat wij ze willen meegeven.
Wat ons ook opvalt, is dat veel ouders eigenlijk niet zo heel veel weten over de apps waarop hun kind zit. Sterker nog, dat ze niet weten wat hun kind uitspookt. Nu wil ik allerminst beweren dat wij geen fouten maken en misschien zijn we zelfs onnodig voorzichtig, maar vanuit mijn werk weet ik wel hoe Instagram werkt. En dat als jij de verkeerde filmpjes kijkt, het algoritme voor allerlei zaken op je tijdlijn zorgt die dat gevoel ondersteunen. Kinderen in de basisschoolleeftijd zijn naar mijn mening nog helemaal niet opgewassen tegen de angst, onzekerheid en onveiligheid die dat met zich kan meebrengen. Daarbij is het goed om te onthouden dat deze leeftijdsgroep (8-12 jaar) extra kwetsbaar is, omdat ze hun focus steeds meer naar buiten leggen en minder naar het eigen gezin.
Vind je het lastig een beslissing te maken over Instagram op de basisschool? Houd dan in je achterhoofd dat je makkelijker van strikte afspraken naar meer vrijheid kunt gaan dan andersom. Het blijft een proces waarbij je allebei leert.
Wat doe je als jouw kind nog niet op Instagram mag?
De afgelopen jaren ben ik veel bezig geweest met dit vraagstuk. Je wil aan de ene kant niet dat jouw kind ‘de enige’ is die niet mag meedoen met de rest. In de praktijk betekent dit toch dat ze niet kunnen meepraten met klasgenoten en geen idee hebben wat er speelt. Aan de andere kant staat hun veiligheid bij ons voorop. En die kunnen we simpelweg niet garanderen door ze op deze leeftijd al toegang te geven tot social media als Instagram.
Duidelijke afspraken maken
Hoewel ik geen voorstander ben van controle, is dat in het geval van een mobiele telefoon soms wel noodzakelijk. Anders heb je helemaal geen zicht meer op wat je kind uitspookt: het internet kent weinig sociale controle zoals je die in de buurt wel hebt. Daarom zijn afspraken echt heel belangrijk, net als de uitleg waarom je dit (nog) niet wil.
Onze dochters krijgen op hun tiende hun eerste mobieltje. Daar mogen ze dan dagelijks maximaal een halfuur op. Verder mag hij in principe niet mee naar buiten en zit er beltegoed op. Voor het downloaden van apps zullen ze toestemming moeten vragen. En tot slot zullen we ze uitleggen waarom zij op de basisschool nog niet op Instagram mogen (en op TikTok, Snapchat etc.).
Volg je gevoel en denk aan de veiligheid
Tot slot wil ik nogmaals wijzen op de veiligheid. Wat dat voor jou als ouder inhoudt, blijft uiteindelijk persoonlijk. De één vindt het juist geweldig om te zien hoe ontzettend handig kinderen tegenwoordig al zijn. Bovendien hebben sommige kinderen al op jonge leeftijd het talent om grappige filmpjes te maken. Misschien heeft jouw kind ook helemaal geen behoefte aan make-up tutorials, maar kijken ze alleen kattenfilmpjes of creatieve how-to’s. In dat geval kan een Instagram account aanzienlijk minder kwaad dan bij kinderen die toch al wat onzeker zijn over hun uiterlijk of gevoelig voor invloeden van buitenaf.
Voorleven
Een belangrijk onderdeel van de opvoeding is voorleven (of: het goede voorbeeld geven). Door te laten zien hoe jij met Instagram omgaat, leert je kind meer dan van de afspraken die je op een zeker moment maakt. Maak bijvoorbeeld bespreekbaar dat er jongeren online zijn die zichzelf uithongeren voor een strakker lichaam, dat het echt niet normaal is dat je huis later in een woontijdschrift past en dat je ook van alles kunt beleven zónder het direct te delen met je volgers.
Hoe denk jij hierover? Discussieer mee onder het artikel over de stelling: basisschoolleerlingen moeten zelf Instagram kunnen ontdekken, ik vind de risico’s niet zo heel spannend. Ben je het daarmee eens of niet?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©KitohodkA – Shutterstock