Moeite met afscheid op de basisschool? Dit wil je weten

Het was misschien niet wat je had voorgesteld van de eerste schoolweken: drama, huilen, boosheid of zelfs dat je kind je niet wil loslaten. Als je kleuter moeite heeft met het afscheid op de basisschool, is dat best pittig – zowel voor jou als je kind. In dit artikel vind je handige tips en informatie: wat kan je zelf doen als je kindje moeite heeft met afscheid nemen? Waar komt het verdriet vandaan? En hoe ervaren andere moeders dit?

Afscheid nemen op de basisschool in groep 1

‘Maandenlang hebben wij hier naartoe geleefd’ zong Henny Huisman vroeger. Zo werkt het ook een beetje wanneer je kind voor het eerst naar school gaat: of je nu moeite hebt met loslaten of helemaal enthousiast bent, de vierde verjaardag en de eerste schooldag zijn allebei flinke mijlpalen. Maar dan sta je bij school met een gespannen kindje dat steeds verder achter je been kruipt. Voor je het weet start een oorverdovend gebrul of hartverscheurend snikken en moet jij nog naar huis…

Het kan behoorlijk verdrietig zijn – voor allebei – als je kleuter heel verdrietig is bij het afscheid nemen. Helemaal als je bij het weglopen je zoon of dochter nog hoort loeien. Toch hoort het er voor sommige kinderen bij dat ze erg verdrietig zijn – zelfs als het op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf allemaal heel soepel liep.

Lisanne: ‘Ik zie me nog staan bij groep 1. Twee handjes die me in een soort houdgreep hadden, keihard gebrul en een kleuter die absoluut niet wilde blijven. Ze was mijn eerste en ik had werkelijk geen idee wat ik moest doen. Was ze misschien nog niet toe aan school en moest ik haar maar weer mee naar huis nemen? De juf verzekerde me dat het een fase was die meer kinderen doorliepen, maar eerlijk gezegd had ik er een hard hoofd in. Mijn spanning verergerde de boel bovendien en ik voelde me hartstikke schuldig. Toch bleek de juf gelijk te hebben: na een paar weken ging ze fluitend naar school en heeft ze nooit meer een traan gelaten.’

Hoe ga je om met verdriet en moeite bij het afscheid op school?

We beginnen met de tips, omdat je die waarschijnlijk het hardst nodig hebt. Wil je meer weten over de achtergrond van de tranen en de weerzin tegen school? Dan raden we je aan eerst even naar beneden te scrollen.

Vertel je kindje wat hij kan verwachten op school

Vooral na een lange zomervakantie kan het voor kinderen een flinke overgang zijn van altijd thuis naar een klas vol (wellicht) onbekenden. Dat kan best onzeker zijn. Is dit je eerste kindje op de basisschool en weet je zelf niet goed wat je kind straks kan gaan verwachten in groep 1? Vraag de juf dan vast of ze al wat informatie kan geven over o.a. het ritme van de dag en bepaalde gebruiken in de klas. Dan kan je die thuis alvast doorspreken.

Optie 1: Houd het afscheid kort

Kleine nuance: hier zijn de meningen over verdeeld.

Sommige experts raden aan het afscheid kort en bondig te houden. Daarbij is het belangrijk dat je vertelt dat je nog één kus geeft en dan weggaat, en benadrukt dat je op een bepaald moment terugkomt. Wees daar specifiek in. Dus niet ‘later vandaag’ maar bijvoorbeeld ‘na het spelen in de middag’. Het werkt hierbij goed om er een herkenbaar ritueel van te maken. Zo leren kinderen herkennen wat de bedoeling is en dat je op een bepaald moment weer terug bent.

Vertel ook wat ze kunnen verwachten: ‘Mama (of papa) loopt met je mee naar de juf, geeft een knuffel en kus en gaat dan naar huis/haar werk/… Ik zie je weer na schooltijd.’ Door je daaraan te houden leert je kind al wat de bedoeling is. Spreek dit ook door met eventuele andere begeleiders van je kind, zoals opa en oma.

Optie 2: geef je kind de ruimte om te bepalen wanneer hij toe is aan afscheid nemen

Zoals bij meer zaken op het gebied van ouderschap zijn deskundigen het niet altijd met elkaar eens. Kijk daarom wat fijn voor jou voelt en past bij hoe jij het ‘ideale ouderschap’ graag voor je ziet. Bovendien is geen kind hetzelfde. Wat voor de een prima werkt, is bij de ander juist een katalysator. Vind je een kort en bondig afscheid geen fijne manier, dan zou je deze methode nog kunnen proberen.

Je kan je kind de ruimte geven om afscheid te nemen wanneer zij daaraan toe is. Sommige kinderen vinden het prettig om de autonomie te voelen, zeker in een situatie waarin toch al veel voor hen bepaald wordt. Als zij eraan toe zijn tijdens het speelmoment, kunnen ze gedag zeggen en is het vaak gewoon goed. Probeer bij deze manier op tijd in de klas te zijn en vertel vooraf ook dat je na de bel weggaat. Die eigen beslissing geldt immers binnen bepaalde grenzen.

Tip! Als jullie de rest van je opvoeding ook niet op deze manier invullen, is het waarschijnlijk onverstandig om hier in een spannende situatie mee te beginnen. Probeer het te bekijken vanuit je kind: geven jullie hem vaker de regie met betrekking tot het aangeven van zijn grenzen? Dan kan het nu werken. Leiden jullie normaal meer en liggen beslissingen bij jou als ouder, houdt dat dan bij het afscheid nemen ook aan. Je kind heeft dan waarschijnlijk meer behoefte aan een kordatere vader of moeder die hem door deze spannende situatie helpt.

Zorg dat je op tijd in de klas bent

Hoe rustiger het is, des te fijner je kind wellicht opstart. Hij kan zelf een werkje uitkiezen of op zijn plek gaan zitten en misschien iets aan je laten zien. Daarnaast heeft de juf meer tijd om zich over je kind te ontfermen bij het vertrek – anders dan wanneer er al flinke een rij ouders bij de deur staat met vragen en gezellige verhalen.

Petra: ‘Mijn zoon vond het echt lastig om te starten op school. Dikke tranen bij het afscheid, thuis al met buikpijn op de bank zitten. Maar toen ik besloot om eerder naar school toe te gaan en daar in alle rust te starten, verdween de weerzin steeds meer. Hij had gewoon rust, kon bij de juf kroelen als ik wegging en voelde zich meer geborgen. Had ik dat maar eerder beseft!’

Informeer bij de juf hoe het gaat wanneer jij weg bent

De kans is best aannemelijk dat ze na vijf minuten alweer rustig spelen, alsof er niets aan de hand is. Veel kinderen die moeite hebben met afscheid nemen op school vinden het er eigenlijk heel leuk, maar kunnen slecht wennen aan het afscheid van jou. En hoe meer ze voelen dat dit wederzijds is, des te groter de kans dat ze kijken hoever ze kunnen gaat tot je je kind echt mee naar huis neemt. De wetenschap dat ze, ondanks de dikke tranen, al snel weer overgaan tot de orde van de dag, kan het voor jou makkelijker maken om na een goede knuffel de deur uit te stappen. Ook kan je afspreken dat als het echt niet gaat, ze je bellen om je kleuter op te halen.

Tip: vraag ook eens aan de juf hoe het afscheid verloopt bij de andere ouder of begeleiders van je kind. Huilen ze bij opa en oma of hun vader evenveel?

Erken de gevoelens van je kind

Door te vertellen dat het allemaal meevalt op school, dat het toch hartstikke leuk is en dat hun beste vriendje er ook zit, kan je kind misschien het gevoel krijgen dat je hem niet begrijpt. Praat er eens over na school. Benoem bijvoorbeeld samen de verschillen met de peuterspeelzaal, leg uit dat dit soort momenten soms een beetje spannend zijn, maar ook dat jullie dit samen aankunnen. Help het zelfvertrouwen opbouwen door andere momenten te bespreken waarin je kindje zichzelf ‘overwon’, zodat hij nu ook het vertrouwen leert krijgen dat het nu ook goedkomt.

Lees een boekje over de eerste schooldag

Een heel leuk boekje om te lezen is Hoi, naar school! van Vivian den Hollander, over de vriendjes Lisa en Jimmy. Hierin komen herkenbare thema’s naar voren als de spanning bij Lisa, maar ook wat je kan verwachten op school.

Zorg voor een goed ochtendritueel

Niks is zo funest voor ieders humeur als een continue haastmodus vanaf het moment dat je opstaat. Zeker bij kleuters is een te drukke ochtendspits niet handig. Zorg dus dat je de schooltas hebt klaarstaan, ze alle tijd heeft voor het ontbijt en nog een beetje kan bijkomen als dat nodig is. Vertrek vervolgens ook lekker op tijd naar school en geef je kindje de ruimte om die ene bloem te bekijken en naar de sloot te rennen om te zien of de meerkoet al eitjes heeft gelegd. Dan kom je ook fijner aan op school; alle beetjes helpen!

Help je kind aansluiting te vinden bij andere kleuters

Misschien vindt je kind het spannend om bij die andere (grotere) kleuters aan te schuiven. Loop dan even mee en probeer hem te helpen om mee te gaan spelen. Je kan bijvoorbeeld vragen of die grote jongen van zes wil helpen met die puzzel. Vaak zie je dat de eerste aarzeling langzaam opgaat in spel en dat je kind zich beter voelt. Neem vervolgens wel duidelijk afscheid en ga er niet stiekem vandoor.

Geef een knuffeltje mee

Voor de eerste weken helpt het soms om iets vertrouwds mee te nemen van thuis. Vraag de kleuterjuf of het een probleem is als ze hun knuffel meenemen in de klas. Soms mag het en dan kan dat net de steun bieden die je kind nodig heeft. Is het geen optie? Teken dan een klein hartje op hun hand, zodat ze weten dat mama of papa altijd dichtbij is.

Kies eventueel voor halve dagen om mee te starten

Merken jullie dat het gewoon echt allemaal nogal veel is, dan is het ook een idee om met halve dagen te starten. Kinderen zijn pas leerplichtig vanaf 5 jaar oud, dus tot die tijd zijn er best veel mogelijkheden. Sommige kinderen doen immers nog een middagdutje op hun vierde. In dat geval kan het best fijn zijn als ze die kans nog steeds krijgen wanneer ze al op de basisschool zijn. Anderen raken zo bevangen door alle nieuwe ervaringen en prikkels dat ze weer teruggrijpen op hun slaapje. Volg hierin ook de behoefte van je kind en je eigen gevoel.

Volg thuis het ritme van school

Herkenbaarheid is vaak een enorme houvast voor jonge kleuters. Zo kan je bepaalde gebruiken thuis misschien ook overnemen: fruit eten om 10.00 uur, daarna even een kwartier tot halfuur buitenspelen, lunchen op dezelfde tijd en bepaalde activiteiten doen. Voor het ene kindje werkt dit beter dan de ander, maar het kan schelen als ze overal een beetje hetzelfde ritme volgen. Een tip in dit geval zijn ook de Rust & Ritme kaarten bij o.a. Reiger en de Raaf. Hierop staan iconen die je kind makkelijk kan begrijpen en volgen, waardoor ze meer vat krijgen op het verloop van de dag.

In hoeverre kan je zelf iets doen aan tranen in groep 1?

Praat met andere ouders

Je bent lang niet de enige die misschien zelf bij de schoolpoort staat te vechten tegen tranen en de neiging je kind gewoon weer mee naar huis te nemen. Of die zich intens schuldig voelt, omdat je dochter of zoon zoveel verdriet heeft. Als je hoort dat anderen hier ook tegenaan liepen, scheelt dat alweer.

Praat met iemand over hoe je je voelt

Dat kan prima een goede vriendin zijn of je man, als je het maar deelt. Probeer zo eerlijk mogelijk te zijn. Je zal heus de eerste niet zijn die het op een gegeven moment irritant vindt, die moedeloos is of gewoon zelf de halve dag nog zit te huilen wanneer je je kind hebt afgeleverd. Door je hart te luchten los je niet per se direct iets op, maar ben je het in elk geval even kwijt.

Probeer een positieve houding aan te nemen

Kinderen voelen je feilloos aan. Dus wanneer je zelf ook enige twijfel hebt of dit de goede keus is, pikt je kleuter dit op. Waarom zou hij immers willen blijven op een plek waar jij ook niet helemaal zeker van bent? Door positief te zijn, te erkennen dat die eerste dagen soms spannend zijn, maar dat school ook heel leuk is en zegt dat je na schooltijd weer aan de poort staat, is het in elk geval duidelijk. Spreek ook je vertrouwen uit in je kind. Het lost misschien niet alle tranen op, maar je zal doorgaans zien dat het dan vanzelf makkelijker wordt.

Informeer ook naar wat goed gaat op school

Als je vraagt hoe het was, krijg je doorgaans een simpel antwoord. Leuk, goed, mwah, niet zo. Heel veel spannender dan dat wordt het vaak niet. Om je kind toch iets meer te laten praten, kan je deze handige vragenlijst van Juf Maike erbij pakken en op een iets andere manier toch aan antwoorden komen. De vragenlijst is heel uitgebreid. Bovendien lees je hier meteen waarom veel kinderen niet direct spraakzaam zijn.

Britte: ‘De eerste periode op de basisschool vond ik best pittig. Allebei mijn kinderen hadden moeite met het nemen van afscheid en ik daardoor ook. Maar aan de andere kant merkte ik ook dat ze enorm toe waren aan het leren, spelen met andere kinderen en lekker bezig zijn. Dat hield me rustiger en ik geloof oprecht dat dat zijn weerslag had op hoe de jongens school beleefden. Na een tijdje verdween de onrust en hadden ze het gelukkig naar hun zin.’

Houd voor ogen wat de voordelen zijn van volhouden

Ondanks je moedergevoel dat misschien schreeuwt om je kleuter op te pakken en weer naar huis te rennen, is het ook goed als je kind nu leert volhouden (al dan niet in een aangepaste variant, zoals met halve dagen):

• Hij leert dat je soms nu eenmaal dingen moet doen die je niet wil.
• Je kind ontdekt dat het uiteindelijk toch goedkomt, zoals jij hem al had gezegd.
• Je kunt hier nog eens op teruggrijpen als ze in de toekomst ineens niet meer naar sportles willen: ‘Weet je nog, toen je net op school zat?’

Neem tijd voor jezelf

De periode dat je met een huilende kleuter aan je been staat die bijna niet meer loslaat, is erg intensief. Alle emoties bij jou en bij hem of haar samen zijn vermoeiend. Zorg daarom ook voor voldoende oplaadmomenten waardoor je bij het afscheid de energie weer hebt om je staande te houden.

Houd voor ogen dat het goedkomt

Als je al een tijdje bij de deur staat en je weer een huilend of zelfs brullend kind moet overdragen aan de juf van groep 1 kan je behoorlijk moedeloos worden. Komt dit ooit nog goed? Hoelang moet je nog doorworstelen? Probeer dan in elk geval voor ogen te houden dat het op een dag allemaal anders is, dat ze misschien niet eens meer zwaaien als je voor het raam staat en dat ze huppelend naar school gaan. En, als je meerdere kinderen hebt: vergeet niet dat iedereen zijn eigen karakter heeft. Waar je bij de eerste misschien dagen hebt staan ploeteren, kan het bij je tweede kind prima zijn dat hij zonder blikken of blozen de klas binnenstapt en zijn eigen weg vindt.

Waar komt die verlatingsangst bij de schooldeur ineens vandaan?

Voor het huilen aan de schoolpoort zijn een aantal mogelijke oorzaken te bedenken:

• Wennen aan een nieuwe groep Ook als je kind hiervoor naar het kinderdagverblijf ging of de peuterspeelzaal, kan het in een nieuwe groep toch weer allemaal anders zijn: nieuw ritme, nieuwe kinderen, andere locatie enzovoorts. Ze zal echt haar plekje opnieuw moeten vinden en dat kost tijd.
• Al lang geen afscheid meer hoeven nemen. Na een zomervakantie zijn de afscheidsmomenten vaak toch behoorlijk beperkt geweest. De overgang naar school, waar ze elke dag naartoe gaan, kan dan behoorlijk pittig zijn.
• Je vindt het zelf lastig om gedag te zeggen. Begrijpelijk en iets waar je weinig aan kan doen, maar voor je kind misschien een reden om onzeker van te worden.
• Overprikkeling. Je kind krijgt plots zoveel nieuwe indrukken dat het mogelijk allemaal te veel is.

Kortom, het komt regelmatig voor dat een kleuter aan het begin van groep 1 moeite heeft met de hele schooldagen. Gelukkig, ongeacht het karakter van je kind en het verloop van het verdriet, komt het over het algemeen allemaal vanzelf goed met een dosis liefde, aandacht en duidelijkheid. Een vast tijdsbestek is er niet; iedere situatie is anders. Mocht je echter toch het gevoel hebben dat er meer aan de hand is? Overleg dan met de leerkracht en kijk samen of het gewenst is om een deskundige in te schakelen.

Vond jouw kindje het lastig om voor het eerst naar school te gaan? Heb je misschien nog anere tips voor ouders wiens kind ook veel huilt? Of misschien wil je je verhaal graag delen? We lezen het graag in de reacties.

Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.

Uitgelichte afbeelding ©Alexander_Safonov -Shutterstock