Ik zie mezelf doorgaans als nogal liberaal, open-minded en wars van vooroordelen. Sterker nog, paradoxaal genoeg veroordeel ik mensen die ‘kortzichtig’ zijn. Daar ligt meteen de kern van mijn probleem. In de basis ben ik net zo erg als mensen die ik veroordeel en daar wil ik vanaf. Leven zónder oordeel dus. Maar hoe doe je dat eigenlijk? In dit artikel ga ik op zoek naar de antwoorden op deze moeilijke, misschien onmogelijk te beantwoorden vraag en neem je graag mee op die reis.
Oordelen is zo makkelijk
2009
Mijn oudste dochter en ik lopen op straat. Verderop zie ik een meisje wandelen. Ze draagt een paarse corduroy broek met oranje stippentruitje. In gedachten buitelen de nare opmerkingen over elkaar heen: is haar moeder kleurenblind? Waarom zegt niemand haar dat het er niet uit ziet? Die combi ziet er toch niet uit? Uiteindelijk zeg ik tegen mijn dochter alleen: ‘Vrolijk hè?’ Ik hoop op die manier te voorkomen dat zij op latere leeftijd ook zo zal oordelen over anderen. Alleen mijn eigen gedachten sussen? Dat lukt me slecht.
Oordelen is makkelijk. Feitelijk is het ook een impliciete vorm van zelfgenoegzaamheid: op het moment dat je sneert dat die andere moeder haar kind niet netjes kleedt, kan je mooi concluderen dat het jou beter lukt. Als jij de kleurencombinatie geen gezicht vindt, beslis je daarmee ook dat jij het beter weet. Daarom staat het oordelen over anderen gelijk aan onzekerheid: kennelijk heb je op de één of andere manier toch een bepaalde vorm van bevestiging nodig waardoor je het nodig vindt om een ander te veroordelen.
De reden dat ik ermee wil stoppen, is dat ik het een nare eigenschap vind die ik liever niet doorgeef aan de kinderen. Ik wil hen leren dat er meerdere smaken zijn in de wereld en dat die er allemaal op hun eigen manier mogen zijn. Je hoeft je eigen onzekerheid niet te sussen door anderen naar beneden te halen (of dat nu hardop is of alleen in gedachten). Als dat meisje dolgelukkig is met haar paarsoranje combinatie is dat toch het enige dat telt? Tijd dus om te investeren in een leven zonder oordelen.
Leven zonder oordeel: is dat mogelijk?
Oordelen in negatieve, maar ook positieve zin
We vinden als mens nogal snel ergens iets van. Dat kan in negatieve zin zijn, zoals bovengenoemd voorbeeld, maar ook op een positieve manier. Als je benoemt dat iemand er vrolijk bij loopt, mooi verzorgd is, een tof en origineel kapsel heeft of een waanzinnige tas, zijn dat net zo goed oordelen. Als je echt wil leven zonder te oordelen, zal je die zaken misschien ook moeten loslaten: het doet er immers, hard gezegd, niet toe wat je ergens van vindt.
Maar kan (en moet) je echt alle oordelen loslaten?
Misschien is het veelgevraagd om alle oordelen los te laten. Het zal een levenslange oefening zijn, maar wel belangrijk om in elk geval het loslaten van negatief oordelen na te streven. Mijn kinderen hebben bijvoorbeeld verschillende persoonlijkheden. Zij zijn mij niet en andersom. Om een ander écht te kunnen begrijpen, zal je als ouder moeten luisteren zonder oordeel. Hier staat tegenover dat je af en toe moederlijke trots voelt en hen het liefst zou overladen met complimenten. Indirect kan je dat ook beschouwen als oordelen, maar dat is niet op een manier waar een ander last van zou kunnen hebben.
Daarom is volgens mij het streven naar een gezonde balans beter. Je kan gelukkig worden van iets dat je mooi vindt – al hoef je dat niet continu te benoemen. Maar een negatief oordeel kan op een negatieve manier blijven hangen. Dus, in het geval van zaken en personen die verder van je afstaan, vaak is het rustiger voor jezelf om ergens niks van te vinden – in welke zin dan ook. Of, in de woorden van psychiater Carl Gustav Jung:
De schoen die de één perfect past, knelt bij de ander. En zo heeft ook iedereen zijn eigen maat van een bevredigend leven.
Kortom, je oordelen loslaten. Met onderstaande tips kan je leren om iets of iemand er gewoon te laten zijn zoals het is. Als een moment in de tijd waar je kortstondig getuige van bent – niets meer en niets minder.
Hoe moet je leven zonder te oordelen?
Begin bij de basis en besef wat een oordeel is
Een oordeel zegt meer over jou dan over de ander. Zo kan ik in retrospect zien dat de jongen die me in mijn propedeusejaar veroordeelde omdat ik al een kind had, voor zichzelf eigenlijk een heel vastomlijnd en wat rechtlijnig idee had van hoe het leven zou moeten zijn. Dat ik niet voldeed aan zijn plaatje schuurde bij hem: hoe kon je nu écht gelukkig worden met minimale inkomsten en als alleenstaande moeder? Welke man zou me nu nog willen? Destijds voelde ik me erg gekwetst door die aannames en voelde ik de noodzaak me te verdedigen tegen zijn opmerkingen, nu besef ik dat ik dit hem niet kwalijk kon nemen.
Of het oordeel in kwestie nu uiteindelijk van een ander afkomt of van jou, het blijft een mening. Doorgaans eentje die er weinig toe doet. Voortbordurend op het hier genoemde voorbeeld: of ik nu wel of niet voldeed aan zijn ideale plaatje, feit bleef dat ik een alleenstaande moeder was en hier niks aan kon en wilde veranderen. Zijn mening deed er bovendien niet toe, want hij was geen onderdeel van ons gezin. Mijn oordeel over hem, dat hij opgegroeid was in een gouden kooi en dat zijn ouders flink wat steken hadden laten vallen, waren eveneens irrelevant. De situatie was nu eenmaal zoals hij was.
Ontdek wat je oordeel over jou vertelt
Vanuit het oordeel dat je velt, kan je kijken wat dit nu eigenlijk over jouzelf zegt. Misschien vind je het kortpittige kapsel van die moeder verderop verschrikkelijk, maar, als je dieper zoekt in jezelf, komt dat eigenlijk gewoon omdat je vindt dat iedereen aan de gangbare schoonheidsidealen zou moeten voldoen. Met dat besef kan je filosoferen: waarom vinden we vrouwen met lang haar mooier? Is het daadwerkelijk beter? En waarom vind jij eigenlijk dat je hierover zou moeten oordelen bij een ander als je er geen persoonlijk leed aan ondervindt. Soms kan je hier belangrijke lessen uit trekken die een verandering in je denken teweeg brengen en je doen beseffen dat je gedachten geen vaste waarheid zijn.
Besef dat veel oordelen gebaseerd zijn op achterhaalde denkbeelden
Ons alledaagse leven is ingericht volgens tradities. Dingen gaan vaak op een bepaalde manier, omdat andere mensen dit ooit hebben besloten. In het Westen is bijvoorbeeld veel gebaseerd op de ideeën uit de kerk, meer dan je misschien zelf doorhebt. Dit gedachtegoed is echter best recent: jarenlang leefden we volgens de normen en waarden van de Germanen, maar sinds de katholieke kerk meer macht kreeg (grof gezegd vanaf de Middeleeuwen), nam dit instituut Germaanse tradities over en boog ze om naar een christelijke variant – enerzijds om de oorspronkelijke gebruiken uit te bannen en weg te zetten als ketters gedrag dat letterlijk veroordeeld moest worden; anderzijds om meer mensen bij de kerk te kunnen betrekken en de macht daardoor te kunnen uitbreiden.
Iets waar je dit goed in terugziet is de positie van de vrouw. Waar de Germanen vrouwen vereerden om hun vruchtbaarheid en wijsheid, besloot de katholieke kerk één vrouw te introduceren als heilig voorbeeld voor alle vrouwen: de maagd Maria, moeder van Jezus Christus. Hiermee bogen ze het liefdevolle beeld van een sterke vrouw om naar een stigma waar we nu nog steeds last van hebben. De alleenstaande, wijze vrouwen die ooit een belangrijke rol toegedicht kregen, zouden vanaf nu heksen zijn en die moesten de samenleving uit. De ooit geroemde vruchtbaarheid mocht vanaf nu alleen nog in dienst staan van het produceren van een volgende generatie gelovigen, vrouwen moesten als maagd het huwelijk in naar voorbeeld van Maria.
Wat dit te maken heeft met onze samenleving? Ga maar eens na hoe we vandaag de dag soms nog steeds denken over ‘promiscue’ dames. Het onbewuste oordeel ligt zodanig in de maatschappij verankerd dat je als gescheiden vrouw met kind kennelijk nog altijd zo bezoedeld bent dat je geen nieuwe man meer zou kunnen krijgen. Zo zijn er nog veel meer zaken waar je je misschien nauwelijks bewust van bent, omdat je die in deze maatschappij meekrijgt als norm. Die neem je daardoor zelf ook automatisch aan als referentiekader, terwijl dit kader soms best aan vervanging toe is.
Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden
Het ouderschap is hiervan misschien wel het meest tekenende voorbeeld. Moeders zijn als geen ander bereid om te sneren. Denk aan een kind dat met zijn geluiddempende koptelefoon in een restaurant zit.
- Geen gezicht
- Onfatsoenlijk
- Onopgevoed
Behalve dat je door erover te oordelen kennelijk een bepaalde bevestiging zoekt dat jouw kinderen wél fantastisch worden opgevoed omdat ze zonder koptelefoon aan tafel zitten, doe je de andere ouders hiermee tekort. Er is niet één manier waarop je een kind kan meenemen naar een restaurant. Misschien is dit de enige manier om een kind te beschermen tegen overprikkeling en willen ze het hem er toch graag bij hebben of rustig leren om te gaan met een avondje uit eten. Daarbij heeft niemand last van dit kind; wie zou jij dan zijn om er alsnog een probleem van te maken?
De voordelen van zonder oordeel
Zonder oordeel ontdek je veel meer
Als je in gesprek raakt met iemand wiens afkomst, geloof, favoriete sportclub of politieke voorkeur anders is dan de jouwe, vraag dan gewoon wat je wil weten. Probeer dit te doen met een open blik en leer van wat je gesprekspartner je te vertellen heeft. Hier komen de mooiste verhalen van, juist omdat je elkaar toelaat kwetsbaar te zijn. En wie weet lijk je meer op elkaar dan je dacht!
Het levert rust op
Bedenk eens hoeveel tijd het je scheelt als je niet over alles en iedereen een mening hoeft te vormen! Je maakt jezelf niet onnodig belangrijk door ergens een oordeel op te plakken. In tegendeel, je ziet de situatie en laat het daarna weer los – zonder dat je vijf jaar later nog steeds exact weet wat er gebeurde en waarom je daar iets van vond.
Ook ervaar je zelf meer vrijheid. Iemand die leeft vanuit (voor)oordelen, voelt zich vaak ook niet vrij genoeg om zijn of haar eigen idealen na te streven. ‘Wat nu als anderen…?’ Dat doet er niet langer toe. Jij hoeft jezelf niet te beoordelen of veroordelen, een ander evenmin. Als jij je in de kern gelukkig voelt en daar niemand mee schaadt, is dat toch het belangrijkst?
Oefenen dus
Om te leren leven zonder dusdanig oordeel dat het je blik te veel kleurt, moet je – zoals met de meeste dingen – oefenen. Begin gewoon klein en houd eens voor een aantal minuten bij hoe vaak je ergens iets van vindt. Probeer vervolgens te onderzoeken hoe je dit kunt loslaten: iets of iemand mag anders zijn dan wat jij van je (groot)ouders of omgeving meekreeg als het juiste.
In een volgend stadium kan je kijken wat je hiervan kunt leren over jezelf, over de ander of over je eigen geschiedenis en het dan ombuigen naar een nieuwe overtuiging die beter bij je past. Leerde je bijvoorbeeld dat alle Randstedelingen arrogant zijn en leg je iedereen uit die omgeving langs een strenge meetlat? Kijk dan eens of je die gedachte kan vervangen door iets positievers of zelfs door een open blik. Vragen die je je hierbij kunt stellen:
- Wat vind ik?
- Waarom vind ik dit?
- Past dit bij mij als mens of kan ik hier misschien opener naar kijken?
Kortom, werk aan de winkel. Door mijn eigen (voor)oordelen niet uit te spreken naar de kinderen kan ik hen vast meegeven dat je een ander mens niet beoordeelt op zijn voorkomen, achtergrond of religie, maar dat iedereen zijn eigen verhaal heeft. Elk mens kent immers worstelingen en geluk. En van ieder mens kan je leren, als je er maar genoeg voor open staat.
Vind jij het lastig om niet te oordelen? Of lukt je dat aardig? Aanvullende tips zijn altijd welkom, maar ik vind het ook fijn om jouw verhaal te lezen. Hoe ga jij ermee om als anderen oordelen? Lukt het jou om de diepere laag te vinden achter je oordeel of worstel je hier weleens mee? Laat het weten in de comments!
Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
©Norb_KM – Shutterstock
