Wanneer je pedagogische boeken raadpleegt, kan het je al snel beginnen te duizelen. Van gentle parenting tot positief opvoeden, bewust ouderschap en onvoorwaardelijk ouderschap – de brij aan informatie is behoorlijk overweldigend. Tel daarbij op dat elk kind een ander karakter heeft en een eigen aanpak vraagt, en de chaos is compleet. Hoe kies je dan een opvoedstijl die bij jou en jullie gezin past? Is er wel één format dat je zo kunt overnemen? In dit artikel help ik je keuzes te maken en vertel ik over mijn eigen zoektocht naar de ideale opvoeding.
Er komen steeds meer opvoedstijlen bij
Je kunt bijna spreken van een pedagogische revolutie als je kijkt naar de afgelopen vijftig tot honderd jaar. Ouders kregen meer ruimte om zich te bekommeren om de ideale opvoedstijl, mede door de toegenomen welvaart en vrije tijd. Dat levert echter ook een wirwar aan opvoedstijlen op. En elke keer verschijnt er een nieuwe bij, gedeeltelijk voortbordurend op wat al bestond – maar toch met net even andere nuances. Hoe kun je dan een format vinden dat je direct kunt toepassen op je eigen gezin? In die overdaad aan opvoedstijlen kan je je gemakkelijk verloren voelen en gedesillusioneerd het bijltje erbij neergooien. Dan maar doorgaan op de weg die je kent uit je eigen jeugd – ook al was die wellicht niet ideaal.
Hoe vind je een opvoedstijl die bij jullie past?
Elk kind zijn eigen karakter
Alsof het al niet overweldigend was dat je zo ontzettend veel opvoedstijlen hebt, kennen gezinnen met meerdere kinderen ook de uitdaging van verschillende karakters. In de praktijk merk je vaak dat wat voor de één prima werkt, bij de ander absoluut niet. Dit lees je ook in dit artikel van Famme, waarin Janneke vertelt hoe gentle parenting perfect paste bij haar oudste zoon maar de plank missloeg bij haar jongste.
Dat betekent dus ook dat je geen enkele opvoedstijl zo kunt kopiëren. De één heeft iets meer begrenzing nodig, de ander pakt sneller verantwoordelijkheid. Daarnaast zie je vaak ook dat sommige kinderen juist floreren als ze vrijheid krijgen om te experimenteren, terwijl anderen heel veel behoefte hebben aan jouw leiderschap binnen de opvoeding.
Kindgerichte opvoeding
De autoritaire opvoeding kennen we vooral van vroeger: kinderen moeten uitvoeren wat hun ouders zeggen. Hierbij is geen ruimte voor tegenspraak, zelfontplooiing of ‘zichzelf zijn’. Het doel is voornamelijk dat je leeft zoals je ouders menen dat het de juiste manier is.
Je kunt je voorstellen dat dit voor een kind behoorlijk beklemmend kan voelen. Zeker als je geen idee hebt over waarom je ouders iets willen. Je leert hierbij vooral om volgzaam te zijn en geen vragen te stellen – ongeacht wie jou iets vraagt. Met alle gevolgen van dien. Tegenwoordig zijn de meeste ouders het erover eens dat deze manier van opvoeden de kinderen niet helpt. Zelf geloof ik hier ook niet in. Een kind moet begrijpen waarom bepaald gedrag gewenst is, zodat hij het vanuit zijn eigen motivatie leert toepassen en hiervoor niet volledig leunt op de goedkeuring van zijn ouders. Daarnaast denk ik dat het heel belangrijk is dat kinderen zichzelf mogen blijven.
Alles dat bij die laatste omschrijving past, valt onder de noemer kindgerichte opvoeding: het (belang) van het kind staat centraal. Zoek je dus naar iets passends, dan kun je die term gebruiken.
Shoppen bij verschillende opvoedstijlen
Dé perfecte opvoedstijl bestaat niet.
Een belangrijke zin om in gedachten te houden wanneer je op zoek gaat naar een manier die werkt voor jou en je gezin. Wat mij persoonlijk hielp, was verschillende opvoedboeken lezen. Uit alle methoden nam ik iets mee dat bij mij past. Bijvoorbeeld:
- Meehelpen in het huishouden Jagen, verzamelen, opvoeden leerde me dat kinderen die vanaf jonge leeftijd meehelpen in het huishouden ook meer motivatie tonen om dit te blijven doen. Daarbij levert het zelfvertrouwen op als je serieus genoeg wordt genomen door je ouders en mag helpen koken, snijden en poetsen.
- Kijken naar de oorzaak in plaats van het gedrag Vanaf het moment dat ik beter ging kijken wat ten grondslag lag aan vervelend gedrag (woede, gillen, huilen), ontdekte ik hoe je hier beter op kunt inspelen. Dit leerde ik bijvoorbeeld in het boek How2Talk2Kids en Supermama’s bestaan niet.
- Voorleven is belangrijker dan voorzeggen Kiind Magazine spreekt hier bijvoorbeeld vaak over. Het goede voorbeeld geven weegt zwaarder voor kinderen dan wat je hen vertelt. Het is het geheel van verbale én non-verbale communicatie waardoor je kind leert hoe hij iets zelf kan aanpakken. Je kind complimenteren wanneer je jezelf vanuit onzekerheid openlijk afkraakt, is daar een goed voorbeeld van. Daarmee kan je de onzekerheid doorgeven. Toon je echter liefde naar je eigen lijf, naar je spiegelbeeld en ben je mild voor jezelf, dan geef je juist die zelfacceptatie mee.
- Los je eigen intergenerationele trauma’s op Als je bepaalde (negatieve) gedragingen niet oplost, geef je het door aan de volgende generatie. Kijk daarom goed wat van jou is en wat voortkomt uit je opvoeding of misschien zelfs uit de generaties daarvoor. Alleen zo kun je je kinderen de optimale versie van jou meegeven.
Meer informatie vind je in dit artikel over de werking van intergenerationeel trauma op je eigen leven.
Soms is het makkelijker gezegd dan gedaan, zeker als je zelf aan de slag moet. Toch loont het de moeite om te blijven werken aan zowel de optimale versie van jezelf én de optimale begeleiding van je kinderen. En: hoe meer je leest, hoe meer je weet en hoe beter je kunt ontdekken wat bij jullie past. Bovendien kan het schelen als iemand anders het in net iets andere woorden zegt, zodat je meer inzicht krijgt.
Kijk wat je zelf kunt volhouden
Want, laten we eerlijk zijn, jouw karakter, bereidwilligheid én mate van geduld bepalen ook of je iets daadwerkelijk kunt toepassen. Zo ben ik bijvoorbeeld nogal ongeduldig van aard. Me volledig toeleggen op gentle parenting heeft daarom geen nut. En dat is oké. Ik probeer dan vooral mee te nemen wat wél bij mij past en verder te kijken bij andere opvoedstijlen.
Zorg voor de juiste randvoorwaarden
Ik probeer regelmatig te kijken waar mijn knelpunten liggen en hoe ik daarmee kan omgaan. Ik noemde al mijn ongeduld, maar ik kan soms ook ontploffen – als ik me te lang inhoud. Daarnaast ben ik vrij chaotisch van karakter en vind ik het volhouden van vaste ritmes vaak lastig. En wat te denken van die vervloekte telefoon, die op sommige dagen de ideale afleiding (of manier van vluchten) lijkt, omdat je gezin op die dagen vooral een bron van prikkels lijkt.
Tegelijkertijd weet ik ook dat ik hier minder last van heb als ik goed voor mezelf zorg. En wanneer ik even afstand neem van het ouderschap. Ik leer steeds beter herkennen wanneer ik te hard doorga. Ik zie het beter als de kinderen niet lekker in hun vel zitten en bijvoorbeeld hun prikkels kwijt moeten door buiten uit te razen, even flink te huilen of een halfuurtje te gaan zitten tekenen. (H)erkennen waar de behoeften liggen en dan vervolgens de juiste randvoorwaarden scheppen, helpt enorm als je een opvoedstijl wil toepassen.
Vergelijk je niet met anderen
Een grote valkuil is dat je naar anderen kijkt en je afvraagt waarom hun kinderen wel gemoedelijk samenspelen of netjes vragen of ze iets mogen hebben. Houd dan in je achterhoofd dat:
- ook die kinderen en ouders een eigen karakter hebben. Misschien zijn jouw dochters communicatief sterk en willen ze jouw exacte beweegredenen kennen voor zíj beslissen of ze daarin meegaan. Terwijl die andere kinderen een gemoederlijker, meegaander karakter hebben. Daar is niets mis mee. Ze zijn gewoon anders.
- je soms getuige bent van een momentopname. Zo sprak een andere moeder me ooit aan en complimenteerde me met mijn lieve dochters, hoe ze elkaar hielpen en samen lachten. Ik bedankte haar en hielp haar meteen uit die illusie door erop te wijzen dat ze elkaar ook vaak genoeg in de haren vliegen. Maar vergeet niet dat als je zo’n gesprek niet voert, dat het bij die ander waarschijnlijk net zo gaat als bij jou thuis – alleen nu even niet.
- die ouders zelf ook een andere opvoeding hebben gehad. Als je opgroeide met veel broertjes en zusjes, om maar iets te noemen, is de kans groot dat je al op jonge leeftijd leerde om te zorgen voor een jonger kind. Dat komt je later in je eigen opvoeding van pas. Andersom geldt hetzelfde. Je kunt daarom die ervaringen (en daarmee de ouder die je vervolgens wordt) onmogelijk met elkaar vergelijken.
Stel jouw opvoeddoelen vast
Los van de weg ernaartoe – die kan verschillen per gezin, per kind en zelfs per situatie – kan het helpen om een aantal opvoedkundige doelen in je achterhoofd te houden. Ze helpen je om een methode te kiezen die daarbij past. Hieronder staan mijn belangrijkste doelen.
Zelfstandig zijn
Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen op hun achttiende een huishouden kunnen runnen – ongeacht hun geslacht. Dat betekent dus dat je in de basis kunt opruimen, schoonmaken en verschillende gerechten kan koken. Dat je weet hoe je en band verwisselt, knopen aanzet of een plankje ophangt. En verder vind ik het belangrijk dat ze een (week)planning kunnen maken, een huishoudschema weten te hanteren en tijd voor zichzelf vrijmaken.
Worden wie je kind al is, zonder waardeoordeel
Binnen de opvoeding probeer ik de kinderen mee te geven dat ze allemaal een bepaalde eigenheid hebben – zonder daar een waardeoordeel aan te hangen. Zo is mijn middelste dochter ontzettend creatief. Ik benoem dat, maar ook omdat ik de kinderen wil leren dat iedereen goed is in andere dingen – en dat je elkaar daarmee aanvult. Mijn jongste dochter is erg analytisch, de oudste goed in leiding geven – om maar wat zaken te noemen. Zet je die drie in een team, dan ben je ijzersterk. Ze hoeven elkaar dan ook niet te beconcurreren, maar mogen leren dat ze juist in hun eigen karakter op hun sterkst zijn.
Uiteraard noem ik mijn jongste zoontje hier nog niet, omdat ik hem te jong vind om bepaalde eigenschappen aan toe te dichten. Al kan hij als peuter de mazen van de wet opzoeken. Die bravoure heb je uiteindelijk ook nodig!
Sociaal volwassen
Er zijn een aantal eigenschappen die ik belangrijk vind binnen mijn opvoeding:
- Durven
- Assertiviteit
- Vriendelijkheid
- Bij jezelf blijven
Wanneer ze ‘sociaal volwassen’ zijn, zoals ik dit hier omschrijf, hoop ik dat mijn kinderen hulpvaardig zijn naar wie dat nodig heeft – zonder zichzelf uit het oog te verliezen. Binnen alle relaties die ze aangaan. Geen ‘voor-wat-hoort-wat’ mentaliteit, maar bij jezelf blijven en luisteren wat je onderbuikgevoel zegt. Voelt iets onprettig of merk je dat je iets niet wil geven, dan hoeft het niet. Als je wél wil geven, doe dat dan onvoorwaardelijk. Daarnaast hoop ik ze te laten zien hoe je assertief je grenzen aangeeft. En dat ze soms moeten (leren) durven: meedoen aan een televisieprogramma, afstappen op iemand die je interessant vindt, alleen op pad gaan en het gebied buiten je comfortzone verkennen. Tot slot vind ik ‘bij jezelf blijven’ een belangrijke. Niet zomaar oordelen over een ander, maar een open blik bieden en een luisteren oor.
Klinkt mooi, maar werkt het in de praktijk?
Of ik het allemaal zo geweldig doe?
Jaren geleden voerde ik een gesprek met iemand over mijn manier van opvoeden – naar aanleiding van een artikel op mijn toenmalige website. Ze had het idee dat ik het allemaal zo goed aanpakte en dat ik een fantastische moeder ben, terwijl ik dat zelf absoluut niet zo voelde. En laten we ook eerlijk blijven, zo zie ik het nog steeds niet. Ik ben allesbehalve perfect.
Maar wat ik wel doe, is elke dag opstaan met de intentie om de kinderen het optimale te geven wat ik ze op dat moment kan bieden.
Daardoor kan ik milder voor mezelf blijven en met een realistische blik kijken. Zo was ik halverwege de zomervakantie van dit jaar (2024) helemaal op. Mentaal ‘knakte’ ik. Ik kon niks meer hebben van de kinderen, liep voornamelijk te mopperen en voelde me met de dag verder wegzakken in het drijfzand van mijn eigen zorgen. Bij nader inzien niet zo gek als er van alles op je bordje ligt – van scheiding tot onverwerkte rouw, financiële uitdagingen en een verloren gevoel, omdat ik geen idee meer had wie ik eigenlijk was geworden. Maar op dat moment voelde ik me op alle vlakken falen. Zeker waar het de kinderen betrof.
Hoewel ik er nog steeds niet ben, merk ik wel dat die week een omkeer betekende. Door beter voor mezelf te zorgen en te zoeken naar oplossingen, losten een aantal zaken zich gaandeweg op. Verder weet ik ook dat ik niet meer kon bieden dan ik deed. Mezelf ook nog eens van alles kwalijk nemen, heeft daarom geen zin. Ik doe mijn best.
Je best is goed genoeg
En dat laatste wil ik jou ook meegeven. Je best is goed genoeg. Soms is dat nu eenmaal alles wat je kunt geven. Dat is wat het is. Dus ja, misschien wil je heel graag gentle parenting toepassen, maar sta je na een halve dag te schreeuwen dat het nu verdorie genoeg is OMDAT IK HET ZEG. Neem jezelf dat niet kwalijk: jij bent ook aan het leren en worstelt tussen je eigen opvoeding, het streven naar een nieuwe manier van opvoeden en je eigen karakter. Alles heeft tijd nodig. Zolang je intenties maar kloppen, kom je uiteindelijk wel op een opvoedstijl uit die je kunt hanteren en volhouden.
Ik hoop dat ik je met dit artikel een zetje in de goede richting hebt gegeven van hoe je de beste opvoedstijl vindt. Dat je mild(er) naar jezelf kunt kijken, hoe je uit elke opvoedstijl elementen kunt meenemen en vervolgens daarvan je eigen ideale mix kunt maken. Ik ben benieuwd hoe jullie opvoeden. Heb je een bepaalde vorm die je nastreeft? Pluk je van alle kanten iets mee? Of ben je nog enorm zoekend?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©BalanceFormCreative – Shutterstock