Gewoon lekker jezelf zijn, hoe doe je dat eigenlijk?

Jennifer Lopez vertelt in haar nieuwe documentaire Halftime (vanaf medio juni te zien op Netflix) dat ze de eindeloze kritiek op haar persoon kon loslaten toen ze zichzelf volledig doorgrondde. De Amerikaanse leerde ten volste van zichzelf houden, zowel haar pluspunten als minder fijne kanten. Klinkt als een utopie. Dat wil ik ook, dacht ik toen ik haar hoorde praten. Echt jezelf zijn, zonder twijfel. Maar hoe doe je dat precies?

Lekker jezelf zijn

De laatste jaren wordt deze modeterm te pas en te onpas gebruikt. Ga je op date? “Ah joh, gewoon lekker jezelf zijn, dan kan het niet anders dan dat de ander je fantastisch vindt!” Een sollicitatiegesprek, kennismaking met je nieuwe buren, aanstaande schoonouders of welke spannende eerste ontmoeting dan ook? Zolang je jezelf bent, komt het wel goed. Lekker jezelf zelfs. Daar moet je het dan maar mee doen.

Intussen is het anders maar wat eng om echt jezelf te zijn. We leren van jongs af aan om op te gaan in de kleurloze massa. Ben je geen grijze muis? Dan verword je gemakkelijk tot het pispaaltje of wil iedereen zoals jij zijn. Welke kant die munt op valt is afhankelijk van je uiterlijk, je succes, vermogen, humor, zelfvertrouwen, soms een gunstig tijdsbeeld en een snufje geluk. Iemand met maat 42 was in de tijd van Rubens een schoonheid, in de jaren negentig van vorige eeuw te dik en inmiddels gewoon een ‘gemiddelde vrouw’ of curvy.

Jezelf zijn in vroegere tijden

Het is eigenlijk niet gek dat we ons zo graag conformeren aan het gemeenschappelijke midden. Lange tijd was dit de enige manier om te kunnen overleven. Viel je op iemand van hetzelfde geslacht? Pas in 1964 kwam Brenno Premsela, toenmalige voorzitter van het C.O.C., er op nationale televisie voor uit dat hij op mannen viel; in 2001 werd het eerste homohuwelijk gesloten. Dat is een vrij trage ontwikkeling. Logisch dus dat je als mens lange tijd geconditioneerd werd om je seksuele voorkeur stil te houden. En nog steeds ben je niet altijd veilig wanneer je (openlijk) tot de LGBTQIA+ community hoort.

Nu is dat een heel concreet voorbeeld, maar ook op andere vlakken komt dit voor. Denk aan een opvallende kledingstijl hebben die niemand begrijpt, dat je je als single moeder in je vrije weekend graag laat nemen door een imposante kerel in een Bugs Bunny pak of het gevoel dat je krijgt als je niet voldoet aan de maatschappelijke normen op het gebied van uiterlijk, interieur of succes. Daar is weinig sociaal begrip voor. En hoe zit het met mensen die een andere opvoedvoorkeur hebben dan jij? Roep immers maar op nationale televisie dat je als moeder fulltime werkt/je kinderen laat vaccineren – of juist niet/dat je fulltime borstvoeding geeft tot je kind zes jaar oud is, en de wereld valt over je heen.

Over het algemeen nemen we liever het risico dus niet om uit te zoeken tot welke categorie we horen en blijven veilig in het rustigere midden zitten. Toch is het zonde. Jezelf durven zijn zonder daar enig sausje van zelfrestrictie overheen te gieten, is weliswaar niet makkelijk, maar wel bevrijdend. In mijn eigen zoektocht las ik me in over het waarom en de manier waarop je dan jezelf kunt leren worden, zoals je hieronder kunt lezen. Ik ben heel benieuwd naar jullie gedachten en ervaring, dus deel die vooral in de reacties.

Waarom is het belangrijk dat je jezelf bent?

Misschien wel de belangrijkste reden van allemaal: als jij jezelf bent, hoef je in principe vrijwel nooit een rol te spelen. Dat voelt een stuk vrijer dan wanneer je je overal aanpast aan de omgeving en de situatie. Het levert een goed gevoel op in plaats van dat het je een berg energie kost, beaamt ook Jelle Hermus van SoChicken. En dat is ook logisch. Door jezelf uit te spreken over je passies, normen en waarden of een bepaalde interesse trek je sneller mensen aan die gelijkwaardig in het leven staan en ook dol zijn op tuinieren, puzzelen of horrorfilms. Daar krijg je leuke gesprekken van!

Daarbij levert het ongemak op wanneer je niet jezelf kunt zijn binnen een groep. Je voelt je niet prettig, hebt het idee dat de rest je raar vindt of misschien wel zou buitensluiten als je meer van je eigen karakter liet zien. Die onveiligheid maakt onzeker en dus ben je geneigd om een persoonlijkheid voor te wenden die beter in de groep voelt – met alle gevolgen van dien. Hierdoor ontneem je anderen te zien wat voor leuk persoon je bent én kan je hen niet inspireren ook meer zichzelf te zijn.

In hoeverre moet je jezelf willen zijn?

Allemaal leuk en aardig, maar hoe je het nu precies, dat hele ‘jezelf worden’? Ik neem even mezelf als voorbeeld. Zo ben ik ontzettend slordig. Ons huis is dan ook vaak een janboel, het huishouden schiet er vaak als eerst bij in en er waren tijden, toen ik niet lekker in mijn vel zat, dat de visite angstvallig bleef staan omdat er een berg wasgoed op de plek lag waar ze hadden kunnen zitten. Schoon weliswaar, maar niettemin onwijs rommelig.

Inmiddels is dat omgeslagen in wat ik omschrijf als hypocriet opruimen. Komt er visite? Dan haal ik de bezem met grof geweld door het huis, prop alle losliggende zooi in een bak die ik ergens boven in één van de slaapkamers plemp en met het waasje zweet nog op mijn voorhoofd plof ik vervolgens neer alsof het mijn dagelijkse habitat is. Of erger nog, ik glimlach (na het opruimen) naar de visite en roep iets als: ‘Let niet op de rommel!’ Ik vind het een verschrikkelijk irritante eigenschap, maar mezelf omarmen zou betekenen dat ik het bezoek mijn zooi moet laten zien. Dat kan ik mentaal (nog) niet aan. Van binnen wil ik een Pinterest Perfect huis, ondanks dat het echte leven hier gewoon niet bij in de buurt komt.

In hoeverre wil ik dus eigenlijk ‘lekker mezelf’ zijn? Hopelijk kom ik daar gaandeweg achter.

Hoe word je ‘lekker’ jezelf?

Durf van jezelf te houden

Van je volledige zelf, je schaduwkanten incluis. En dat is best moeilijk, want je wil misschien helemaal niet zo slordig/onattent/bemoeizuchtig/veroordelend zijn. Maar je bent het wel, en tot het moment dat je die eigenschap(pen) verandert zal je het hiermee moeten doen. Vergeet ook niet om die zogenaamde schaduwkanten in realistisch perspectief te zetten. Misschien ben je wel een sloddervos en ziet je huis er niet zo uit als bij anderen op Pinterest, maar – even eerlijk – past het totaal niet bij je om in een huis te leven waar de enige aanwezige chaos opzettelijk gecreëerd is. Waarom zou je het dan nastreven? Wees blij met wie en hoe je bent, omdat het jou uniek maakt.

Probeer alleen te veranderen wat jou helpt

We borduren nog even door op het slordige – niet in het minst omdat ik hier zelf dus heel erg last van heb. Deze eigenschap zit er al in sinds mijn jeugd; ik kan me niet heugen dat ik ooit een strak opgeruimde kamer had, langer dan een dag althans. Het is mijn manco en ik kan er in principe niets aan doen (of vind het onbewust niet nodig), anders had ik dat wel gedaan. Toch schaam ik me voor mijn slordigheid. Ik zou willen dat het anders was en doe ieder jaar een paar pogingen om de chaos te bedwingen. Maar verder dan een, ironisch genoeg, minimaal minimalisme kom ik niet.

In die zin is het dus vooral belangrijk om alleen te veranderen wat mij helpt. Ken ik de weg feilloos in deze chaos? Ja. En zo niet, dan bel ik mijn hulplijn (Ro) om te vragen waar mijn portemonnee/sleutels/groene shirtje liggen. Stoort het me? Nee, niet eens. Pas wanneer er mensen langskomen, bekijk ik het huis door andermans ogen en voel ik de noodzaak iets te doen. Je zou dus zelfs kunnen stellen dat onder de noemer ‘lekker mezelf’ valt dat ik hypocriet opruim. Dat stukje van mezelf mag ik omarmen.

Neem jezelf niet te serieus

Probeer eens in plaats van schaamte te kiezen voor humor. Dus maak grapjes tegen je visite of beken gewoon dat je tien minuten geleden nog als een razende stond te poetsen. Wat er dan gebeurt?

• Je visite begint te schaterlachen en bekent dat zij precies zo is.
• Jullie gesprek gaat de diepte in en je hoort dat die ene vriendin die alles voor elkaar lijkt te hebben zich verschrikkelijk schaamt voor haar poetsmanie/haar huis regelmatig een ontplofte bende is, buiten bezoekuren om/ze een schoonmaakster heeft die tweewekelijks langskomt om de ergste rommel te temmen.

Kortom, je opent een gesprek en laat zien wie jij bent. Vergeet niet dat er maar weinig ‘schaduwzaken’ zijn die reden kunnen zijn om de vriendschap te verbreken. Jouw rommeligheid, je verlegenheid, introversie, je onattente vergeetachtigheid… Zolang ze maar weten wat ze aan je hebben. Tja, misschien ben je niet de beste opruimer, geen goede organisator of slecht in het onthouden van verjaardagen, maar sta je wel klaar met een luisterend oor als iemand je nodig heeft of met een kwast in handen tijdens een verhuizing. Omarm beide kanten, want ze zijn het allebei waard om van te houden. Door jezelf en door anderen.

Verloochen niet wie je bent en waar je voor staat

Dat betekent niet per se dat je elke discussie zou moeten aangaan of je over ieder denkbaar onderwerp moet uitspreken. Maar als jij voorstander van een inclusieve samenleving bent en in een gezelschap terechtkomt waarin ze nogal laatdunkend spreken over mensen met andere seksuele voorkeur dan die van hen of nare opmerkingen maken over een bepaalde bevolkingsgroep, kan je er wel voor kiezen weg te gaan. Je hoeft geen discussie te voeren als je je daar niet prettig bij voelt. Zelfs als je angstig bent aangelegd, mag je ook daarvan houden. We kunnen niet allemaal de heldin zijn die onder de moeilijkst denkbare omstandigheden opstaat en zich uitspreekt, en dat is prima. Het kan echter wel schelen voor jezelf en je eigenwaarde wanneer je op dat moment weggaat, al dan niet met een smoesje.

Ontdek wie jij bent

Er is geen modelmens waar we ons allemaal naar dienen te voegen. Niemand

• is altijd vrolijk
• staat klaar voor iedereen
• oordeelt nooit, over niemand
• heeft altijd een opgeruimd huis
• vergeet niks
• sport minimaal vier keer per week
• is een graag geziene collega die nooit te beroerd is voor een borrel buiten werktijd
• eet altijd gezond
• verzint voor iedereen de meest originele traktaties, cadeaus en fantastische hapjes
• spreekt zich in elke situatie uit als een ware bruggenbouwer zonder anderen te kwetsen
• voldoet aan al deze punten

Gelukkig niet, want hoewel de wereld in een continue harmonieuze balans zou verkeren, zou het misschien ook maar saai zijn. Af en toe een flinke discussie voeren, broodje kroket naar binnenwerken op #legday en de boel de boel laten, kan heerlijk zijn.

Aan jou de nobele taak om te ontdekken wie jij in het geheel bent. Elk mens vormt een radertje binnen het geheel om de wereld te laten draaien. Jij bent net zo nodig als je activistische overbuurvrouw die strijdt voor meer groen in de omgeving en die lieve collega die altijd van die originele cadeaus weet te bedenken.

Lekker jezelf zijn is geen utopie

Terwijl ik op onderzoek ging en tikte, besefte ik iets heel belangrijks. Ik probeerde me steeds te voegen naar een bepaald beeld: in eerste instantie probeerde ik perfectie na te streven met mijn (gebrek aan) opruimskills. Tegelijkertijd wilde ik dat ik mezelf kon omarmen als de sloddervos die ik ben en me als een notoire rommelkont moest presenteren aan de visite. Beide denkwijzen waren fout.

Wat ik eigenlijk moet doen is simpelweg beseffen dat ik nu eenmaal pas écht schoonmaak en opruim wanneer er mensen over de vloer komen. En dat het, zeker met een baby in huis, helemaal niet erg is dat ik zo in elkaar zit. Hypocriet of niet, de visite kan in elk geval desgewenst van de vloer eten zodra ze langskomen, omdat ik tien minuten daarvoor nog gestofzuigd heb. Ze kunnen naar de schoonste wc van Nederland, hun vinger langs de vensterbank halen zonder dat daar een complete stofvlok aan blijft plakken… Vanaf nu reken ik het goed, zonder van mezelf te eisen dat het anders moet.

Ongetwijfeld zal ik dit artikel nog heel vaak gaan (her)lezen, omdat dit soort lessen vanzelf vervagen. Toch voelt het verfrissend om mezelf nog meer te durven omarmen.

Jezelf zijn is dan wel een modeterm, tegelijkertijd is het belangrijk om na te streven. Anders dan generaties voor ons is het anno 2022 steeds vaker een daadwerkelijke mogelijkheid. Je mag dragen wat je mooi vindt, uitdragen wie je bent, zonder dat daar automatisch een consequentie aan hangt. En natuurlijk, er valt nog een berg te winnen, maar de eerste horden zijn genomen. Vind jij het lastig om jezelf te kunnen zijn? Zijn er bepaalde eigenschappen die je stiekem verschrikkelijk vindt, omdat ze niet voldoen aan een ideaalbeeld? Ik ben heel benieuwd naar jouw kijk hierop en op welk gebied jij nog graag zou willen groeien.

Schrijf je in voor onze wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je Merel of De Mamagids al op Instagram?

Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.