We leven in een wereld die zoekt naar balans en de ruimte voor iedereen. Ongeacht je geslacht, religie, huidskleur, seksuele geaardheid – steeds meer mensen willen open-minded kinderen opvoeden. Maar hoe doe je dat? Wanneer je, net als ik, een blanke vrouw bent die opgegroeid is in Nederland heb je vaak het idee dat je al best goed bezig bent. Toch zijn er onderliggend nogal eens zaken die misschien minder oké zijn dan je altijd dacht. Juist dat element vind ik interessant en daarom besloot ik erover te schrijven.
Het schuurt een beetje
In alle onbescheidenheid beschouwde ik mezelf lang als tolerant, open-minded en als iemand zonder echte vooroordelen. Toch zijn ze er natuurlijk wel. Het is een natuurlijk fenomeen om mensen te categoriseren in hokjes, omdat je vanuit je oerbrein ervaringen uit het verleden gebruikt als referentiekader voor de toekomst. Je ontkomt er simpelweg niet aan. Zo heb ik mijn pasklare mening over corporale vijftigers die rondlopen in pak met stropdas en rijden in een te dure auto van de zaak. Of tegenover ‘snelle jongens’ die je met hun vlotte babbel proberen in te pakken.
De confrontatie met mijn eigen houding schuurt bovendien vaak een beetje. Toen ik voor het eerst hoorde dat iemand aanstoot nam aan Zwarte Piet bijvoorbeeld. Hoe kon dat immers racistisch of discriminerend zijn? Het was voor mij het leukste personage uit de hele Sinterklaasperiode en bovendien bedoelden we er toch allemaal niks mee? Zonder de discussie inhoudelijk te willen voeren, het heeft me een aantal jaar gekost om te beseffen dat je soms geen slechte intenties hebt, maar ze wel zo kunnen overkomen of mogelijk kwetsen.
De opvoeding is de basis
Je krijgt van huis uit van alles mee en dat vormt de basis voor wie jij bent als persoon. Dat geldt voor alle generaties die op aarde hebben geleefd. Dat in de zeventiende eeuw bijvoorbeeld jongens en meisjes werden klaargestoomd voor een traditioneel leven, waarbij de jongens uit de burgerij kansen kregen om te gaan studeren en wetenschapper te worden, maakt dat we nu terugkijken op een vrij mannelijk geschiedenisbeeld met Cleopatra, Kenau Hasselaer en Aletta Jacobs als summiere uitzonderingen.
Het gevolg daarvan is dat vrouwen lange tijd werden klaargestoomd voor het huishouden. Daar lag ons voorland en nergens anders, onder het mom van: ‘Laat het denkwerk maar over aan de mannen, schatje’. En nog steeds zijn er mannen die leven vanuit die opvatting; vrouwen mogen in hun handjes knijpen als hun man het geld verdient en de dames ‘lekker’ thuis kunnen blijven met de kinderen. Die opvattingen zie je ook nogal eens terug in oudere kinderboeken, reclames, maar ook schoolmateriaal – zo ontdekte ik tijdens de lockdown. Het betrof een werkboek uit 2016. Prinsessen zaten afwachtend in een toren tot de prins ze kwam redden en meisjes werden vaker afgebeeld in een afhankelijke positie.
Waarom dit voorbeeld?
Waar de hele Pietendiscussie wellicht ver van je bed staat, herken je waarschijnlijk wel het beeld dat je als vrouw tussen de regels door toch vaker stereotyperend wordt weggezet als afhankelijk, verantwoordelijk voor het huishouden en met een zachter, verzorgend karakter. En als dat je nog niet overtuigt, dan is het misschien interessant om te ontdekken dat de anticonceptiepil voor mannen nog steeds geen succes is vanwege de heftige bijwerkingen. Dubieus genoeg zijn dat precies dezelfde waar wij vrouwen wel gewoon mee moeten dealen, terwijl wij maar eens per minimaal negen maanden bevrucht zouden kunnen raken en zij in die periode de halve wereld kunnen bezwangeren.
Zijn mannen slecht?
Nee. Net zo min als jij slecht zou zijn omdat je het belang van de Pietendiscussie niet inzag of -ziet. Niet alleen wij zijn zo opgevoed, maar ook zij werden groot gebracht met het beeld dat je als man voor je vrouw moet zorgen, niet te veel emotie mag tonen en dat je verantwoordelijk bent voor de veiligheid van je gezin.
Tegelijkertijd is het goed om te beseffen dat de basis die jij meekreeg vanuit huis, misschien toch niet zo evenwichtig is als het had moeten zijn. En hoewel het wrijving kan opleveren, zoals ik eerder aandroeg, kan het interessant zijn om eens te zien hoe je dan wel kunt meegeven aan je kinderen dat je persoonlijkheid veel belangrijker is dan je uiterlijk. Of dat je geslacht niets zegt over de rolverdeling binnen het gezin en welke kansen je hebt op de arbeidsmarkt.
Representatie in alle vormen
Als je je kind graag wil opvoeden tot een volwassene die anderen beoordeelt op hun morele gedrag in plaats van hoe hij of zij eruit ziet of met wie de ander zijn leven zou willen doorbrengen, begint dat bij representatie: het voorkomen van verschillende mensen in wat je aanbiedt. Dat kan natuurlijk zijn in de woorden die je uitspreekt, maar ook in boeken die je aanbiedt, de televisieseries die jullie kijken en, voor zover mogelijk, de mensen om jullie heen of de plekken die jullie bezoeken. Zo leren ze van jongs af aan dat je karakter belangrijk is en de rest bijzaak.
Hoe kan je meer representatie doorvoeren in de opvoeding?
Geef zelf het goede voorbeeld
Kinderen kopiëren gedrag van hun ouders. Dat idee kan best beklemmend zijn, want we maken zelf ook doorlopend fouten. Tegelijkertijd maakt dat bewustzijn dat je andere keuzes kunt maken en dieper kan nadenken over hoe jij je opstelt. Hoe wil jij graag dat je dochters later in het leven staan? Als onzekere, afwachtende muisjes of als vrijgevochten vrouwen die vriendelijk en doortastend zijn? En hoop je dat je zoon later zijn vrouw rond commandeert of een evenwichtige partner is die streeft naar gelijkwaardigheid? Dat laatste doorgeven, begint met jullie eigen houding ten opzichte van elkaar.
Wanneer je man een actieve bijdrage levert in het huishouden, zien je kinderen dat het zorgen voor je woning een taak is die hoort bij alle gezinsleden. Door als vrouw ook carrière te durven maken – mits je dat wil – leren ze dat geld verdienen niet gebonden is aan een bepaald geslacht. En ook het uitvoeren van technische klusjes of het buitenzetten van een spin kan je allebei. Hoe meer je dat evenwicht nastreeft, zonder dat het gebonden is aan een bepaald geslacht, hoe meer ze daarvan leren en zelf ook in de toekomst sneller zullen zoeken naar een partner die er precies zo in staat.
Andere meningen? Die mogen er ook zijn
Voorkom thuis het wij-tegen-zijdenken. Dat kan al heel klein zijn: met voetbalwedstrijden zie je vaak dat supporters van de rivaliserende club op een heel nare manier worden weggezet en dat ouders hun kinderen van jongs af aan haatgevoelens meegeven. Het lijkt misschien onschuldig, maar van meet af aan leer je daarmee dat je andersdenkenden dus soms mag veroordelen – puur op basis van een voorkeur – en dat die van jou superieur is. Ik kan me nog een paar momenten in de geschiedenis herinneren waarop diezelfde manier van leven een beetje uit de hand liep…
Kortom, blijf de nuance zien. Een beetje competitiviteit is leuk, zolang het maar daarbij blijft, je de ander na de wedstrijd of een stevige discussie weer een arm om de schouder slaat en samen een biertje drinkt. Op die manier laat je de kinderen meteen zien dat je soms best van mening kunt verschillen en dat daar niks mis mee is. Iemand is immers niet automatisch slecht mens omdat hij er een andere idee op nahoudt toch?
Diversiteit in televisieseries
Tegenwoordig is het vrij makkelijk om, letterlijk, wat meer kleur op je beeldscherm te krijgen. Vooral op Netflix zie je kinderen van verschillende afkomsten voorbij komen, waardoor ze zichzelf gemakkelijker kunnen herkennen in de series die ze kijken. Ook Nick JR. kiest voor een divers aanbod: stoere prinsessenmeisjes, jongens met een zorgzame kant en verschillende huidskleuren. Aanraders:
- Family Reunion (Netflix) – Je leeft mee met de McKellans die intrek nemen bij opa en oma in Georgia. Hier krijgen ze voor het eerst meer mee van hun rijke geschiedenis, leren ze wat het woord ‘woke’ inhoudt en ontdekken het diepere verhaal achter de Black Life Matters beweging. De beelden kunnen soms best confronterend zijn, maar als je voor ogen houdt dat het voor veel gekleurde mensen in de VS dagelijkse kost is, brengt dat het verhaal toch in perspectief. Het is een goede serie om de discussie met je kinderen aan te gaan en te bespreken waarom het anders zou moeten.
- KC Undercover (Disney+) – De hoofdpersoon is een vrouwelijke superheld met een soms wat misplaatste arrogantie. De serie is daardoor grappig, bevat spannende elementen en is leuk om te volgen.
- Nella de Ridderprinses (Nick JR.) – Een stoer meisje dat haar wereld mooier maakt. Verrassend element is dat de slechterik nu eens een blond jongetje is, maar vooral dat ze niet onderdoet voor jongens in gelijksoortige series. Daarmee geeft Nella vooral mee dat je kunt worden wat je wil.
- Emily’s Wonderlab (Netflix) – Deze voormalig MiT ingenieur leert kinderen de basisbeginselen van wetenschap. Interessant en leerzaam programma, ook voor ouders!
Wil je graag ook meer draagvlak creëren bij je kinderen voor de LGBTQ+ gemeenschap, dan wordt het iets lastiger. Een serie over jongens en meisjes met een andere geaardheid is er bijna niet te vinden. Wel voor oudere kinderen en volwassenen (aanraders zijn: Never have I ever, Anne+, Why are you like this, Sex Education, Heartbreak High, The Bold Type en Good Trouble, maar ook in de nieuwe film He’s all that is één van de hoofdpersonen lesbisch). Hierbij speelt de seksuele geaardheid geen directe rol, maar is het er gewoon. Juist die normalisering is belangrijk voor representatie: het is niks bijzonders meer als je het maar vaak genoeg ziet.
Ook Drag Race (Holland) kan een belangrijke bijdrage leveren in dit kader. Je krijgt een kijkje achter de schermen in de wondere wereld van travestie en ontdekt dat het niet samen hoeft te hangen met je geaardheid. Het is een kunstvorm. Dat kan je ook zo meegeven aan de kinderen.
(Voor)leesboeken
Wat je meegeeft aan kinderen, komt gedeeltelijk ook voort uit de boeken die je (samen) leest. Er zijn gelukkig veel leuke boeken die het geijkte plaatje doorbreken en daarmee een aanvulling vormen op je boekenkast. Onze favoriet? De kikkerbilletjes van de koning. Je ziet hem vaker terug op deze site en met een simpele reden: de moderne sprookjes zijn heel uitgebreid en divers. Zo valt een prinses op de tuinman, wil de ander liever trouwen met een andere prinses en adopteren twee koningen een kindje. Hierbij is het overkoepelende onderwerp niet zozeer die diversiteit trouwens, maar ziet je kind het wel voorbij komen. Ook Duurt het nog lang? – een boek over zwangerschap voor kinderen – laat zien dat gezinnen niet uit een man, vrouw en gemiddeld aantal kinderen bestaat, maar veel vormen kent: alleenstaande moeders, twee ouders van hetzelfde geslacht, één kindje of meerdere.
Ga eens naar een toko
Eten ‘buiten de deur’ is sowieso een aanrader met een gezin. Je kinderen leren ook andere dingen proeven dan wat ze gewend zijn en komen misschien tot verrassende inzichten. En je hoeft zeker niet te beginnen met een pittige roti, maar een bara kip, saoto soep, baklava, Johnny cakes, Antilliaanse kaasballetjes, maizenakoekjes of Chinees eten zoals in China kan al een hele fijne eerste ervaring zijn.
Ga daarom ook eens naar een toko; hier vind je andere producten dan in de supermarkt, waarmee je weer hele nieuwe gerechten kunt maken. Misschien heb je wel een Surinaamse vriendin die je wil leren hoe je pom maakt of een Indonesische vriend die je met liefde laat zien hoe je een goede gado gado in elkaar zet. Doe je je maag ook meteen een plezier mee 😉
Speelgoed
Het meest voor de hand liggend zijn toch poppen. BABY born heeft tegenwoordig jongensbaby’s in het assortiment en getinte babypoppen. Daarnaast bracht Barbie met Fashionista een heel diverse lijn op de markt. Zo is er een pop met een kunstbeen, een ander heeft een voller figuur (waar vast ook van alles op valt af te dingen, maar elke stap is er eentje), de derde heeft een kaal hoofd. Ze zijn getint in diverse kleuren, maar er bestaat ook een Barbie met vitaligo. Een ander mooi voorbeeld is het kleurboek van Jurino Ignacio waarin allemaal prachtige platen staan van mannen en vrouwen met een andere huidskleur. Even wat anders dan de ‘standaardplaatjes’ die je hier toch vaak ziet.
Maar diversiteit draait natuurlijk om veel meer dan alleen uiterlijk. Volg de interesse van je kinderen. Als jouw dochter dol is op dino’s en het liefst hele dagen zit te timmeren, waarom niet? Je hoeft het niet geforceerd op te dringen – veel jongens kiezen toch vrijwel automatisch voor auto’s, treinen en vliegtuigen, om maar iets te noemen – maar wie weet heeft jouw zoontje wel (een tijdje) behoefte aan My Little Pony. Dan is het fijn wanneer de optie in elk geval openstaat, toch? Je geeft je kind daarbij mee dat alle voorkeuren prima zijn (dé kern van genderneutraal opvoeden).
Het leuke hieraan is dat je kind je soms kan verbazen en je daardoor zelf ook misschien stappen durft te gaan zetten, die je vroeger meer ‘voor mannen’ vond. Bovendien leer je van jongs af aan dat er geen normen zijn voor hoe je als vrouw of man zou moeten worden en dat ze ook op carrièregebied meer smaken kunnen proeven dan alleen de gebruikelijke. Een mooie ontwikkeling daardoor is dat je in de techniek steeds meer vrouwen ziet en in de zorg meer mannen, waarbij ze duidelijk doen waar hun talent ligt – ongeacht het geslacht.
Is het niet onwijs veel werk om zo bewust te moeten zijn van alle vormen van representatie?
Zelf vind ik het wel meevallen, al voelt het in het begin soms een beetje geforceerd of ongemakkelijk aan – hoewel het scheelt dat tegenwoordig meerdere bedrijven en programmamakers of regisseurs actief denken aan diversiteit. Je zal misschien ook weleens denken: waarom moet mijn blanke kind per se spelen met een getinte pop, of wat is het nut als ze series kijken waarin de hoofdpersoon lesbisch is?
Toch heeft alles bij elkaar meer impact dan je denkt. Zeker in een wereld waarin media best een belangrijke rol spelen in het beeld dat jij krijgt van de wereld. Als je vrouwen in reclames ziet in allerlei vormen en maten, met diverse huidskleuren en misschien wel met een kaal hoofd, voel je je eerder mooi dan dat iedereen blank en slank is, blond haar heeft en blauwe ogen. Zo zal je kind door een diverse(re) opvoeding in de toekomst ook sneller op een vluchteling afstappen, zonder bang te zijn dat hij een verborgen, immorele agenda zou hebben. Of openstaan voor de homoseksuele buurman zonder vooroordelen.
Per slot van rekening komt hufterig gedrag voor in alle lagen van de samenleving en het is belangrijk, ondanks de wensen van je oerbrein, om niet iedereen over dezelfde kam te scheren of in hokjes te plaatsen. Roem liever het meisje dat op een gegeven moment van geslacht verandert en daarna gelukkig is. Of de jongen die zich non-binair voelt en daar geen vlieg kwaad mee doet. Anders dan die ene crimineel of vechtersbaas, daar heb je meer last van – en zijn religie, seksuele geaardheid of culturele achtergrond maakt daarbij niks uit. Iemand die de ring van je oma steelt is uiteindelijk sowieso een lul.
Is het dan erg wanneer je ook series en shows aanbiedt waarin geen enkele vorm van diversiteit is?
Voorbeelden hiervan zijn populaire shows als Kabouter Plop en Piet Piraat. Maar of dat erg is? Nee. Ook dat mag er zijn. De shows hoeven geen getinte speler te bevatten of iemand met andere geaardheid om leuk te zijn om te kijken, toch? Dat is ook meteen waar dit artikel om draait (en waarom niet). Je hoeft niet je hele leven te veranderen en op elke slak zou te leggen; soms is nieuw bewustzijn al voldoende om eens iets meer te doen dan je deed. Veel gaat op de automatische piloot en je kan je wereld rijker en mooier maken door weer eens zelf te gaan ‘vliegen’ – om in die termen te blijven spreken.
Waar je vervolgens een grens trekt, is ook persoonlijk Voor mij persoonlijk is dat het populaire theater van Van Hoorne Entertainment. De shows bevatten vrijwel geen enkele vorm van diversiteit en de onderlinge verhoudingen zijn minder vrouwvriendelijk dan ik in de 21e eeuw zou hopen. In eerste instantie vond ik dat niet erg, maar het is me gaandeweg meer gaan storen. Hier laat ik de kinderen dus ook minder naar kijken dan voorheen – op Peppa Big en Brandweerman Sam na. Maar goed, dat is een eigen keus en ook hierin zullen bepaalde argumenten voor de één zwaarder wegen dan voor de ander.
Als je het tot hier hebt gered, dank je wel! Ruim 2600 woorden over diversiteit is niet niks 😉 Ik ben nu ook heel benieuwd naar hoe jij hierin staat. Vind jij het belangrijk om diversiteit mee te geven in de opvoeding? Sta je erbij stil of kan je, net als ik, nog steeds genoeg leren? Merk je dat bepaalde zaken bij jou ook in het begin wat wrijving opleveren? Laat het ons weten in de reacties.
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Een gedachte over “Hoe zorg je voor meer diversiteit in je opvoeding?”"