Is het geven van cijfers op de basisschool (of in het complete onderwijs) nog wel van deze tijd? Op de Jenaplanschool waar ik werk, kiezen we voor een andere manier van meten die veel uitgebreider is dan die ene 8 of 4. Want wat zegt een cijfer op (de basis)school nu helemaal? In dit artikel vertel ik waarom we geen cijfers gebruiken, hoe het bij ons wél werkt en deel ik meerdere interessante bronnen over dit onderwerp.
Moet je wel of geen cijfers geven op de basisschool?
Het niveau van kinderen meten zonder cijfers
Het traditionele beeld is dat we kinderen moeten becijferen. Zonder harde resultaten zou je niet kunnen meten wat het niveau is van de leerlingen en hen ook niet onderling kunnen vergelijken. Op onze school kiezen we echter een andere aanpak. Eentje die soms tot onbegrip leidt, maar waar ik wel volledig achter sta. Je kan namelijk prima toetsen en de voortgang bekijken zonder daar een cijfertje aan te hoeven hangen. In dit artikel leg ik uit hoe dat precies werkt.
Jenaplan onderwijs: cijfers geven is achterhaald
Binnen het Jenaplan onderwijs werken we sowieso anders dan op veel andere basisscholen. In het kort:
- Klassen (stamgroepen, bij ons) bestaan uit drie leerjaren: de onderbouw (groep 3, 4 en 5) en bovenbouw (groep 6, 7 en 8). Onderling werken ze veel samen en leren van elkaar.
- We starten elke dag met een halfuur in de kring.
- Kinderen werken in blokperiodes.
- We leren hen op school zelfstandig te leren. Ze stellen zichzelf ook leerdoelen aan het begin van het jaar, waar wij ze als leerkracht in begeleiden.
- De middagen worden besteed aan wereldoriëntatie (in de breedste zin van het woord).
- Onder schooltijd werken we aan grotere projecten, zoals spreekbeurten en ‘boekenkletsen’. Dit laten we dus niet over aan de ouders.
- Ik ben Sophie voor de kinderen, dus geen ‘juf Sophie’. Ik praat bovendien nooit vanuit de derde persoon tegen de kinderen, maar altijd vanuit de eerste.
- We geven bewust geen cijfers.
Portfolio mee naar huis
Iets dat ook anders gaat bij ons, is het meegeven van een portfolio. Dit kan je zien als een soort vervanging van het rapport, maar dan een stuk uitgebreider. De eerdergenoemde leerdoelen zitten hierin, net als de grafieken van LOVS (Leerling- en Onderwijsvolgsysteem) en ‘groeiverslagen’. Hierin benoemen we wat goed gaat, waarin de leerling het afgelopen jaar gegroeid is en eventuele werk- en verbeterpunten. Het gaat daarbij om sociaal en cognitief niveau.
Wat er echter níet in zit is een rapport met cijfers. Sowieso krijgen ze die niet bij ons, zelfs niet na het maken van hun topografietoetsen. We classificeren hun prestaties wel, maar dan met ‘goed’, ‘ruim voldoende’, ‘voldoende’ of ‘jammer’. In dat laatste geval volgt een herkansing.
Waarom geven we geen cijfers?
Anders gevraagd: waarom zou je dat wel doen?
Als iemand me deze vraag stelt, draai ik hem om. Ik vraag me namelijk af: waarom wel? Want wat zegt een cijfer nu helemaal? Ik heb leerlingen die op hun eigen niveau flinke stappen zetten. Die behalen dan misschien niet het niveau van het leerjaar waarin ze zitten, maar boeken flinke vooruitgang. Zou je deze leerling dan een onvoldoende moeten geven, omdat hij de doelen van zijn leerjaar nog niet heeft bereikt?
Motivatie en inzet zijn belangrijker dan het cijfer op zich
We zijn er bij ons op school van overtuigd dat een onvoldoende cijfer iemand enorm kan demotiveren als hij ten opzichte van zichzelf een flinke vooruitgang heeft geboekt. Of stel dat je hem bijvoorbeeld een 7 geeft, omdat hij een flinke stap voorwaarts zette op zijn eigen niveau. Zou je zijn cijfer kunnen vergelijken met de 7 van iemand die wel op dat niveau kan werken, maar door gebrek aan motivatie weinig inzet toonde?
Cijfers zijn geen juiste weergave van de prestatie die iemand neerzet
Het geven van cijfers is volgens mij dan ook geen weergave van het proces dat iemand doorloopt. Terwijl dat juist het belangrijkste is in de ontwikkeling van een kind, ook op school. Daarom sta ik er volledig achter dat onze school geen cijfers uitdeelt. Ik beoordeel iemand liever op zijn inzet en de groei binnen zijn eigen leerlijn.
Onderzoek en informatie over het (niet) geven van cijfers
Dylan William, Cijfers geven werkt niet
Dat het geven van cijfers achterhaald zou zijn, is trouwens geen nieuwe opvatting. Zo is het in Scandinavië al jaren goed gebruik om een andere manier van beoordelen te hanteren. En in 2013 publiceerde Dylan William zijn boek ‘Cijfers geven werkt niet’. Hij is groot voorstander van het meten van persoonlijke vooruitgang en veel minder van het uitdelen van cijfers. Vooral omdat dat laatste helemaal niks zegt over wie je bent, maar je er wel op kan worden afgerekend.
Zet toetsen alleen in om de leerling iets te laten leren
Wat ik binnen dit kader een heel interessant artikel vond, was ‘Het averechtse effect van een cijfer’ in Toets Magazine 3 (p. 17-19). Hierin vertelt docent René Kneyber hoe hij kinderen probeert te stimuleren om beter te gaan leren dankzij goede feedback. Hij deed ook een workshop bij Dylan William. Kneyber leerde dat feedback vooral nut heeft als een leerling deze direct kan toepassen. Een cijfer of compliment kan daarentegen zelfs een averechts effect hebben: een cijfer indiceert dat je goed of niet goed bent in een bepaald vak. Het ontneemt het gevoel te kunnen groeien, waardoor de intrinsieke motivatie om te leren afneemt.
De voordelen en nadelen van cijfers geven
Cijfers geven is niet alleen maar negatief. Uiteindelijk leven we in een wereld waar ze er wel toe doen. Daar staat echter tegenover dat extrinsieke motivatie niet werkt (dus willen leren omdat je er een goed cijfer voor kan krijgen). Soms zelfs averechts. Denk maar aan die keer dat je een zes kreeg voor die aardrijkskundetoets waarvoor je uren had geleerd. Dat motiveert toch veel minder dan wanneer je docent opmerkt dat je heel hard je best hebt gedaan en je daarom positief beoordeelt? Ook levert dit laatste een andere leerhouding op bij kinderen. Ze willen niet langer weten waarom ze een onvoldoende hebben, maar beseffen dat ze een deel van de stof nog niet beheersen en gaan daar nog eens mee aan de slag.
The classroom experiment
De BBC deed The Classroom Experiment, in navolging op het werk van Dylan William. Hieronder het eerste deel; wil je liever lezen, klik dan hier voor een samenvatting. Erg interessant!
Cijfers geven? Het is echt niet nodig
Concluderend kan ik niet anders dan stellen dat cijfers geven in het basisonderwijs onnodig is. Onze leerlingen komen prima mee in het voortgezet onderwijs en hebben vaak een andere houding ten aanzien van de leerstof. Ze willen weten waar het misging en vinden het prettig dat we het opmerken wanneer ze hard hun best doen.
Tegen vooroordelen uit de buitenwereld blijven we nog wel oplopen. Zeker zolang het reguliere schoolsysteem nog steeds cijfers hanteert. Maar ik hoop met dit artikel toch iets meer inzicht te hebben kunnen geven aan wie benieuwd is waarom cijfers niet nodig zijn.
Natuurlijk ben ik nu wel benieuwd naar jullie mening. Zitten je kinderen op een school waar cijfers worden uitgedeeld? Of juist niet? Vind jij het juist prettig om aan het rapport te kunnen zien hoe je kind ervoor staat ten opzichte van het gemiddelde? Of heb je liever een persoonlijk inzicht in de leerlijn? Laat je het weten in de reacties?
Liefs, Merel
Schrijf je nu in voor de wekelijkse update en mis nooit meer een artikel! Je vindt het formulier rechts (desktop) of onderaan deze pagina (mobiel). En volg je me al op Instagram?
Reageer je onder dit artikel? Weet dan dat we je mailadres nooit zullen gebruiken, ook niet om ongevraagde nieuwsbrieven of andersoortige mails te versturen. Dat doen we alleen als je je aanmeldt voor de wekelijkse update – met jouw toestemming dus.
Uitgelichte afbeelding ©ORION PRODUCTION – Shutterstock